نوشتۀ: پروفیسور عبدالصبور فروزان سابق استاد دانشگاه   کابل

فعلآ استاد در یکی از کالیج های ایالت نیو جرسی امریکا

پیامد های نامیمون استخراج معدن مس عینک  یعی کشور را تاراج نمایند و درین راستا دستۀ خائین به وطن و صادق به بیگانگان موفقیت هایی کسب کرده اند و عده ای از معادن کشور را به اجنبی ها و وابستگان خویش فروخته اند.جای تعجب است که در مدت کوتاه تر از دو سال حامد کرزی و همدستان او بیش از هژده معدن کشور رابرای بیگانه گان و خویشاوندان و اقارب خود بفروش رسانیده اند.فروش معادن به این سرعت در تاریخ جهان بی نظیر می باشد.معمولآ فروش و یا استخراج معدن تفکر و تعمق و مطالعات وسیع و دقیق را ایجاب می نماید که در کشورهایی که عنان زندگی شان بدست خود ایشان است این پروسه مطالعات تنها برای یک معدن مدت دو الی پنج سال را در بر میگیرد.در طی این مدت همه جوانب مساله بطور علمی و تخنیکی بررسی عمیق و دقیق گردده،پیآمد های محیطی آن ارزیابی میگردد؛مفاد و مضار آن برای مردم و جامعه سنجیده میشودتا تصمیم معقول به نفع مردم و جامعه اتخاذ گردد.در جریان این مطالعات دو نگرانی عمیق مورد تحقیق و مداقه قرار میگیرد:یکی اینکه به چه نحوی باید استخراج آغاز گردد و دوم اینکه بعد از خلاص شدن مواد معدنی به چی ترتیبی باید معدن بسته گردد.اکثرآ برای قدم دوم تضمین نقدی پولی در بانکهای معتبر پرداخته میشود.قرار اطلاعات حاصله در حین فروش معادن کشورهیچ یک از این نوع مطالعات صورت نگرفته و هیج گونه دلسوزیی درین میان نبوده و به اساس اقرار یکی از خریداران معدن یگانه چیزیکه در اثنای امضای قرار داد مطرح بود،پول بود و پول .اما در شرایط کنونی و موجودیت حکومت فعلی فروش معادن نه تنها توان صنعتی شدن افغانستان را در آینده از بین برده و منفعتی برای مردم ببار نمی آورد ، بلکه باعث مسموم شدن خاکهای زراعتی ،ملوث شدن آبهای جاری و آبهای زیر زمینی ،نابود شدن حیات آبی ،آلوده شدن هوا و محیط زیست ،تولید امراض صعب العلاج و امراض سرطانی و مرگهای بیوقت در مناطق همجوار معدن میگردد.دراینجا خواستم تا مشکلاتی را که استخراج معدن مس عینک برای هموطنان ما ببار میاورد یاد آور شوم تا باشد اد ای حق برای برادران و خواهران لوگری ،کابلی وجلال آبادی ام شده باشد و کوشش خواهم کرد تا از تحلیل های مغلق جیولوجیکی و تخنیکی خود داری گرددتا مطلب ساده ادآ گردد و برای همه قابل قبول افتداهمیت مس امروز در حیات بشر بحدی است که به اساس امار نشر شده تا سال 2020ضرورت هر فرد در روی زمین به پنج پوند در سال تخمین شده است.اندازه مس موجود در جهان به 300 میلیون تن تخمین گردیده و تولید سالانه مس در جهان 12 میلیون تن بوده که ذخایر موجود مس برای 25 سال دوام خواهد کرد و قیمت هر تن مس در بازار های امروزی جهان بین نه تا ده هزار دالر در نوسان است.معدن مس عینک دومین معدن بزرگ دست ناخورده مس در جهان بوده که ذخیره آن به اساس ارزیابی های جیولوجیکی سال 1980بین 240 الی 280 میلیون تن تخمین گردیده که مقدارمس موجوددر آن بین دو عشاریه سه فیصد و دو عشاریه پنج فیصد میرسد.(اندازه قبول شده صفر عشاریه چهار فیصد است).ارزش پولی این معدن به اساس محاسبات جیولوجیکی و نرخ موجوده مس در بازار های جهانی بین 70 الی 80بیلیون دالر می باشد. چینایی ها این معدن را در بدل 808 میلیون دالر برای 30 سال خریداری نموده که برای استخراج آن سه عشاریه پنج بیلیون دالر سرمایه گذاری کرده اند که 808 میلیون دالر قیمت پرداخته شده به دولت کرزی نیز شامل این عدد می باشد.با ارایۀ این ارقام قضاوت را به هموطنان عزیزم می گذارم که در این معامله چه خیانتی صورت گرفته است.