اگر چه زعفران افغانستان در مدت کوتاهی توانسته از نظر کمیت و کیفیت رشد چشمگیری را داشته  باشد و توجه جهانیان را بخود جلب نماید اما کاهش قیمت زعفران و حضور کم رنگ زعفران افغانستان در بازار های بین المللی خصوصا کشور های اروپایی چالش جدید است که سعی شده  علل و راه بیرون رفت از ان درین مقاله به بحث گرفته شود .

   هم اکنون سرعت انکشاف سطح زیر کشت در ولایات مختلف افغانستان از سرعت مولدیت در فی واحد سطح ورشد زیر ساخت ها برای پروسس این نباتات ارزشمند بیشتر شده است که در امد وسود حاصله از تولید زعفران را به شدت کاهش داده است . از طرف دیگر اگر چه در موارد خاص  عملکرد فی هکتار زعفران در مقیاس تا 33 کیلوگرام ریکارد گردیده است ولی اوسط تولید در سطح ملی خیلی کمتر از مقیاس جهانی است. اوسط تولید زعفران در افغانستان متاسفانه از روند کاهشی برخوردار بوده و اوسط ان از حدود 5 کیلو در هکتار طی  سال های گذشته به حدود 2.5 کیلو در هکتار در سال 1398 کاهش یافته است .

   با توجه به موضوع فوق اگر ما اوسط  تولید اقتصادی زعفران فی هکتار را حدود 10 کیلو گرام در نظر بگیریم ، خلا تولید ما حدود 75 فیصد تخمین زده میشود . اگر چه با توجه به همین مقدار اندک برداشت نیز عاید زعفران از فی هکتار از سایر نباتات بهتر می باشد .  اما با توجه به تحول بازار های جهانی بدلیل شیوع ویروس کوید -19 شاید اوسط تولید 2.5 کیلو در  هکتار  برای دست اندر کاران صنعت زعفران  دیگر مقرون به صرفه نباشد . در اینصورت ضرورت است تا محور افزایش تولید زعفران بجای افزایش سطح زیر کشت ، برافزایش مولدیت وارتقا عملکرد فی هکتار متمرکز گردد .

   در این  رابطه با یک محاسبه ساده میزان آب که برای تولید زعفران تنها در ولایت هرات مصرف میشود 201 میلیون مترمکعب می باشد ( 6700 هکتار سطح زیر کشت و3000 مترمکعب اب در هکتار ) که با افزایش عملکرد به 10 کیلو در هکتار عملآ می توان حدود 75 فیصد یا حدود 150 میلیون مترمکعب ان را صرفه جوئی کرد و درپهلوی ان مصارف کود ، کارگر کشت و خیشاوه نیز 75 فیصد کاهش یافته و باعث افزایش درامد دهقان میگردد.

   خوشبختانه عملکرد زعفران متکی به پرکتس های زراعتی است ومسائل ژنتیکی نقش در ان ندارد. این پرکتس ها مربوط میشود به انتخاب پیاز باکیفیت ، ابیاری به موقع  وکافی ، تغذیه مناسب وپرکتس های حفاظه نباتات که خوشبختانه انجام ان ها در مزرعه وتوسط خود دهاقین با دریافت اموزش های لازم میسر است .

راه حل دیگری که میتواند باعث افزایش قیمت زعفران شود جلوگیری از عمده فروشی است.به­طوری­که این موضوع سبب شده است که برخی از کشور ها با وارد کردن زعفران افغانسان به­صورت کیلویی و بسته­ بندی مجدد و صادرات دوباره آن از درآمد خوبی بهره­مند می شوند. بطور مثال سال 1398 در حالیکه  تولید کنندگان وشرکت های افغانی زعفران را بطور اوسط 0.95  دالر فی گرام برای کمپنی های خارجی فروخته اند ولی شرکت های خارجی بعد از بسته بندی همان زعفران را فی گرام  6 – 8 دالر امریکایی در بازار جهانی با برند خود به فروش رسانده اند که  به اساس نرخ های فوق از فروش حدود 16000 کیلو(تولید زعفران افغانستان در سال 1397) زعفران تقریبا 15,200,000دالرعاید تولید کنندگان داخلی شده است درحالیکه شرکت های خارجی در حدود 128,000,000 دالر یعنی مبلغی بالغ بر بیشتراز 8  برابرعاید نصیب شان شده است.

 وزارت زراعت که در برنامه پنجساله اول زعفران متمرکز بر افزایش تولید و ایجاد تاسیسات زیر نباتی مانند ایجاد لابراتوار وتجهیز مراکز پروسس وایجاد انستیتوت تحقیقات واموزش  وغیره بود ، در  پلان پنجساله دوم خود سعی خواهد نمود تا با تمرکز و سرمایه گذاری بالای افزایش مولدیت مزارع زعفران ، بازاریابی مستقیم از طریق انجمن­ها، شرکت ها واتحادیه های تولید­کنندگان ،ترویج  استفاده از اینترنت برای بازاریابی الکترونیک ،به­کارگیری بسته­بندی و استاندارد­هایی جهانی برای پروسس و بازاریابی زعفران، کمک به سکتور خصوصی جهت تدوین و معرفی نشان تجاری مخصوص برای زعفران صادراتی افغانستان، سازمان­دهی مناسب صادرکنندگان و اعمال استندارد­های جهانی ISO, HACCP, CODEX، ایجاد تسهیلات برای کاهش صادرات زعفران بشکل عمده و ایجاد و توسعه تشکل­های بازاریابی تخصصی  تولید زعفران را اقتصادی نموده و شرایط لازم جهت  افزایش عاید تولید کنندگان صنعت زعفران را فراهم سازد.

محمد هاشم اسلمی