اگر این صلاحیت به عام  مردم سپرده شود هرج و مرج واقع می شود لهذا افراد چیز فهم, عاقل و آگاه این اختیار و صلاحیت را خواهند داشت که اینها را علمای اسلامی بنام شوری اهل عقد وحل نامیده اند و از طرف دیگر نصب امام از صلاحیت شورای اهل عقد وصل است لهذا عراش هم باید از صلاحیت آنها باشد

و اینها نمایندگان منتخب مردم اند و به نیابت مردم عزل می کنند اینکه چطور عزل صورت گیرد آیا پیشنهاد کنند ؟ آیا فیصدی شرط است با نیست ؟ همه موضوعاتی است که باید قانون اهل عقد وحل آنرا تنظیم کند چیزیکه مهم است سبب شرعی عزل است که باید موجود باشد و اینکه چگونه عزل شود شکلیات است و آنرا قانون تعیین می کند.

راه هاي عزل در کشور هانیکه قانون وجود داشته که به آن ملتزم بوده ضرورت به راه هاي حل نیست زیرا معمولا مرجع عزل کننده ولسی جرگه با مجلس نمایندگان و شوری ها میباشد. که در همین کشورها رئیس دولت با زمامدار از قانون سرکشی نمیتوان مجبور است به فیصله های ملت و نمایندگان آنها سرتسلیم پایان کرده و تن دهد و ندرتا واقع میشود که به خاطر عزل کردن از لشکر استفاده میکنند که در این صورت خالی از جنجال نمیباشد در این کشورها و از نظر اسلام راه های زیادی وجود دارد که مختصرا آنها را بررسی میکنیم.

چون امام از انجام این امر بزرگ عاجز بماند باید خودش به عزل نفس خود اقدام نماید چنانچه معاویه بن یزید بن معاویه چون دیگران را مناسبتر دید خودش صرف نظر کرد و عزل نمود که در تاریخ به خط زرین ثبت است.

و چنانچه حضرت حسن رضی الله تعالى عنه در رابطه به گذشت از امامت مورد اجلال واكرام اهل عراق قرار گرفت رسول الله صلى الله عليه وسلم در موردش فرموده: « ان ابني سيد ولعل الله ان يصلح به بين فئتين من المسلمين » " هراتینه پسرم بزرگ است و شاید خداوند بواسطه او در بین دو گروه مسلمان صلح بیاورد .

نظریات زیاد دارند : اگر امام بخاطر دور بودن از مسؤولیت بدون دلیل شرعی خود را عزل کند علمای اسلامی

الف عزل واقع می شود زیراکه موافقه در قبول و دوام امامت شرط است و دیگر او وکیل مردم است و وکیل می تواند خود را عزل کند یا وکالت را بدون اذن موکل فسخ کند.

ب عزل واقع نمی شود چون ابوبکر صدیق رضی الله عنه از اصحاب تقاضا کرد تا او را از منصب خلافت دور کنند اقيلوني اقبلوني) در جوابش گفتند : ( والله لانقيلك ولا تستقيلك رضيك رسول الله صلى الله عليه وسلم لديننا افلا ترضيك الدنيانا) " قسم به خدا که ترا نه بر طرف می کنیم و نه خواستار دور کردن بر طرفی تو هستیم ، پیامبر صلى الله عليه وسلم ترا برای امور دین ما لازم دانسته و پسندیده است ( اشاره به پیش شدنش در نماز در وقت مریضی رسول کریم صلی الله عليه وسلم است ) وأياما ترا برای امور دنیای خود لازم ندانیم و نپسندیم ؟

اگر عزل نفسش بدون موافقه مسلمين مقبول میبود چرا ابوبکر صديق رضي الله عنه عزل خود را پیشنهاد کرد معلوم میشود که خود نمیتواند خود را عزل نماید و عزل از خود راهای گوناگون دارد که آسانترین راه و طریقه ی عزل، عزل نفسش بواسطه خودش میباشد و اگر

خودش خود را عزل نکرد باید اعضای شوری او را توصیه، تنبیه و اخطار دهند تا اصلاح شود و اگر قبول نمیکرد و قابلیت اصلاح را نداشت مراتب ذیل در نظر گرفته شود :

شورای اهل عند وحل تصمیم بگیرد البته قابل تذکر است که این شوری باید بسیار محتاطانه تصمیم بگیرند تا باعث هرج و مرج نگردد زیرا در اکثر کشورها قانون صد درصد حاكم نیست ممکن است رئیس دولت از بخش فوج ولشکر استفاده کند و شوری را منحل اعلان نماید مثلیکه عملا در اکثر کشورها واقع شده است.- کشیدن شمشیر کشیدن شمشیر با مقاتله خطرناکترین راه غزل است. البته علمای اسلامی در زمینه نظر واحدی ندارند معتزله ، خوارج، مرجيه وبعض اهل سنت عقیده دارند که اگر امام خود را عزل نکرد بضرب شمشیر عزل کرده شود و اما جمهور اهل سنت عقیده دارند که موازنه بین دور کردن و ماندن آن سنجیده و دیده شود و به اخف الضررين عمل صورت گیرد البته اختلاف در صورتی است که سبب عزل کفر نباشد اگر کتر باشد در مورد دور کردنش به شمشیر هیچ کس اختلاف ندارد و همه تاکید میکنند که امام کافر به هر ترتیب که ممکن باشد صورت گیرد.- عصيان مدنی اگر شورای اهل عند وحل صواب دید که اگر شمشیر کشیده شود فتنه بوجود می آید اعضای شوری اهل عقد وحل مردم را به عصیان مدنی دعوت کنند یعنی وقتیکه تنبيه واخطار کارگر واقع نشود ملت با او مقاطعه اعلان کند و از اجراء وظيفه دست بردارد و امام چون ببیند که مردم از اونا راضی بوده و مقاطعه کرده اند مجبور می شود به فیصله ملت تسلیم شود با خود را اصلاح خواهد کرد و با کنار خواهد رفت و طبیعی است که ملت بجز به کنار رفتن بچیزی دیگری قانع نمیشوند چیزیکه قابل تذکر است این است که دیگران با نظام ضعیف شان برای خود قانون ساخته اند و تا اندازه خود را به قانون تسلیم کرده اند که تصور سرکشی از قوانین مخصوصا وقتی پارلمان فیصله کند هیچ کسی سرباز نمی زند و ما مسلمانان که کتاب خداباماست وارشادات رسول اکرم با ماست تا هنوز نتوانیستیم قانون را روح جامعه خویش بسازیم البته این نقص درماست در دین مقدس اسلام نیست از آنچه ذکر کردیم معلوم می شود که راه های عزل امام یا خلیفه معلوم است باید به آن عمل صورت گیرد و نظریات علماء که قول بعدم شمشیر کرده اند بخاطر جلوگيري از فتنه اگر چه نیک باشد ولي باعث تشويق وتوفر قدرت رسیدن فساق مي شود لهذا هيچ نوع مصلحت اندیشی بکار نیست باید از دست و زبان وقوت خویش به نفع دین استفاده کرد رسول الله صلى الله عليه وسلم فرموده: « اذار ايتم امتي تهاب الظالم ان تقول له انك ظالم فقد تودع منهم» ترجمه چون امتم را دیدید که به ظالم گفته نمیتوانست که تو ظالم هستی در حقیقت با این است وداع صورت گرفته است. در حديث شريف آمده . ومن رأى منكم منكرا فليغيره بيده ...  اگر ما ظالم را ظالم گفته نتوانیم ازین دست و پا و وجود کجا به نفع اسلام استفاده خواهیم کرد؟ در باره شورای احل وعقد نیاز جدی به تحریر علمادین میباشد که در رابطه به تاریخ اش مفصل قلم به دستان عالم دین بیان نماید اگر از تکیه به علوم سیاسی و دیمو کراسی شورای احل و عقد نتیجه دهد بهتر است که وطن در آرامش قرار گیرد

             با احترام

نگارنده- جمشید   کوهستانی

نظامی سابق جمهوریت

فرستنده- محمدعثمان نجيب