احمد سعیدی

ادعاهای کشته شدن ملا عمر از مدت‌ها پیش از سال 2013 مطرح بوده و علت اصلی که تا کنون اعلام نگردیده بود که باید موشگافی شود. به عقیدة من، مرگ ملاعمر به طور قطعباعث انشقاق گروه طالبان خواهد شد ـ مذاکرات صلح به احتمال زیاد متوقف خواهد گردید  و به زودی نتایج مطلوبی را نخواهد داشت .

بدون تردید پس از مرگ ملاعمر، طالبان دچار از هم گسیختگی شده و هیچ رهبر دیگری به شمول ملااختر محمد منصور یا فرد دیگری  نمی‌تواند بعد از این  طالبان را متحد نگهدارد.

 اداره استخبارات پاکستان تلاش می کند تا پس از ملاعمر «ملا‌اختر‌محمدمنصور» رهبری طالبان را به عهده بگیرد  و این اداره از رهبری فرزند ملا عمر بنام محمد یعقوب که 26 ساله است طرفداری نخواهد کرد .

پاکستان روابط نزدیک و استخباراتی که با ملا منصور دارد به این باور است که اختر محمد منصور طرفدار مذاکره است و تلاش خواهد کرد تا  مذاکرات را ادامه دهد، با در نظرداشت نکات فوق، به باور من  این کار بسیار دشوار خواهد بود. زیرا مخالفان می‌توانند به بهانة  کشته شدن ملا‌عمر، ملا اختر محمد منصور را قاتل ملا عمر پنداشته و به عنوان نماینده خود که رتبة امیر المومنین نیز ندارد را نپذیرند. اختلاف بین گروه‌های طالبان بزرگترین مانع برای به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح پنداشته می شود، حتی احتمال آن وجود دارد که دور بعدی مذاکرات لغو شود.

در حالی که در تمام رسانه ها و اشخاص آگاه، مرگ ملا عمر را یقینی می پنداشتند سخنگوی ان ریاست جمهوری مصروف بررسی این خبر حقیقت بودند ، چنانچه در ادامه این بازی رسانه‌ای، «ظفرهاشمی» معاون سخنگوی ریاست جمهوری نیز از موضع به نسبت ضعیفی وارد میدان شد و در مورد مرگ ملاعمر رهبر طالبان اظهار داشت ـ  تحقیقات در این زمینه آغاز شده و پس از پایان تحقیقات، حقیقت یا عدم حقیقت این شایعه را  به اطلاع مردم افغانستان می رسانیم ...

به عقیده من، پرده برداشتن از  مرگ ملاعمر آن هم در دو سال گذشته، میرساند که فضاسازی رسانه‌های پاکستانی و سازمان اطلاعات این کشور که دو روز به دور برگزاری مذاکرات دور دوم مانده بود، معمای اصلی این ماجرا باشد.

بعضی ها به این باور اند که  حذف ملاعمر از پروسه تعامل سیاسی از اول ماجرا در دستور کار همه نماینده گان کشورهای ذیدخل در بحران حوزه افغانستان قرار داشته  و کار مشترک روی یک آجندای صلح درافغانستان از عینک ملا عمر مشکل به نظر می رسید.

مذاکرات دور اول درمنطقة مرزی پاکستان صورت گرفته است، اما  در حالی که رسانه ها از برگزاری دور دوم مذاکرات صلح بین نماینده گان دولت افغانستان و طالبان (دیروز جمعه مورخ 9 اسد 1394) درسر فهرست قرار داشت اما  طالبان از این نشست اظهار بی اطلاعی کرده اند. چنانچه طالبان در روز پنج شنبه   با  ارسال اطلاعیه ای به رسانه ها، اظهار داشتند، صلاحیت برگزاری این مذاکرات را به اداره سیاسی خود واگذار کرده اند، اما این اداره از این موضوع آگاهی ندارد.این در حالی است که مقامات افغانی و پاکستانی از برگزاری دور دوم این نشست  در اسلام آباد خبر داده بودند.

اظهار بی اطلاعی طالبان از این نشست، یک روز پس از انتشار خبر تأیید مرگ ملا عمر رهبر این گروه، اعلام می شود.باور دارم بدون تردید مرگ ملا محمد عمر گفتگوهای صلح اسلام‌آباد را که ازحمایت چین و امریکا برخوردار می باشد،تحت تأثیر قرار خواهد داد.

طالبان پس از ملا عمر چه خواهند کرد :

پس از تأیید خبر مرگ ملا عمر رهبر گروه طالبان از سوی منابع حکومت افغانستان منابع ملی و بین المللی سوال‌های  درباره جانشینی او، آینده گروه طالبان، سرنوشت مذاکرات صلح و اوضاع امنیتی افغانستان جدی‌تر می‌شود؛ خبر مرگ ملاعمر اول از سوی رسانه های غربی افشا شد و دو روز پیش طالبان در زمینه بگومگوهایی نمودند.

سکوت 24 ساعته  گروه طالبان بعد از افشای این خبر  در مورد مرگ ملا عمر بیشتر باعث  تقویت این خبر شد. در حال حاضر این سوال مطرح می‌شود که چرا این گروه طالبان که به یقین از مرگ ملا عمراطلاع دارند  بر زنده بودن او اصرار داشته اند. آیا به این دلیل بوده که این خبر را پنهان کنند؟ اگر این بوده، پنهان کردن خبر مرگ او چه سودی برای این گروه داشته است؟

اعتقاد بسیاری از کارشناسان مسائل طالبان بر این است که ملا عمر به عنوان رهبر عالی طالبان، نماد اتحاد و حلقه وصل جناح‌های مختلف تشکیل دهنده این گروه شمرده می‌شد. به این دلیل، این گروه می‌کوشید که با پنهان نگهداشتن خبر مرگ رهبر خود، وحدت ظاهری خود را حفظ کند. حالا با تأیید این خبر به باور بعضی ها چتر اتحاد طالبان فرو خواهد ریخت.

به باور من،  ملا عمر برای طالبان چهره کاریزماتیکی بود که نبود او می تواند گروه طالبان را  دچار تزلزل کند و چیزی که از این گروه به عنوان یک گروه واحد باقی می ماند، مورد شک و تردید قرار خواهد گرفت و به احتمال زیاد به شاخه‌های خورد و ریز تقسیم خواهند شد.
بناءً باید دید که هدف بازیگران منطقه‌ای از اعلام خبر مرگ ملا عمر در این مقطع زمانی چه بوده،  به یک نظر دیگر با این سوال  مهم  که آیا "کارت بازی با طالبان" به پایان رسیده است و با ظهور گروه‌های دیگری مانند "داعش" بازی‌های منطقه‌ای ادامه خواهند یافت.

از سوی دیگر، در چنین شرایطی روزنامه های پاکستانی گزارش داده اند که سران طالبان برای شرکت در همایشی برای تعیین جانشین ملا عمر دعوت شده‌اند  و قرار است این همایش در ۳۱جولای در پاکستان برگزار شود.

اطلاعاتی از منابع طالبان وجود دارد که ملا محمد عمر نصیحت کرده بود که بعد از وفات من، یا ملا عبید الله آخند یا ملا برادر جا نشین من شود در حال حاضر ملا عبید الله آخند حیات ندارد و سرنوشت ملا برادر مشخص نیست و اگر زنده هم باشد، در وضعیتی نیست که بتواند رهبری گروه طالبان را به عهده بگیرد.

سوال دیگری که مطرح می شود:
 

چرا مقام‌های دولت افغانستان از مرگ وی بی خبر بوده اند؟ چرا مقامات پاکستانی مرگ ملا عمر را پنهان نگهداشته بودند؟ عدم آگاهی دولت افغانستان باعث آن گردید تا جناب رئیس جمهور اشرف غنی بخاطر ارسال پیام ملا عمر دو هفته پیش در نماز عید فطر از وی  ابراز تشکر نماید.

به باور نویسنده، مقام‌های دولت افغانستان وقتی در مورد زنده بودن ملا عمر شک کردند که اخیراً هیأت مذاکره دولت به پاکستان رفت و نماینده گان طالبان به امضای ملا اخترمحمد منصور، معاون رهبر طالبان به این هیأت معرفی شدند.

وقتی کنجکاوی‌ها در این مورد بیشتر شد، شاخه‌ای از گروه طالبان موسوم به "محاذ فدایی" خبر مرگ ملا عمر را فاش کرد و حالا حکومت پاکستان هم این خبر را با حکومت افغانستان هم در میان گذاشته است. دیگر جای پنهان‌کاری وجود ندارد.

در حالی که انتشار خبر مرگ ملا عمر خبر مهمی در فضای سیاسی و امنیتی افغانستان شمرده می‌شود، روی این اصل تأثیرات منفی بر پروسه مذاکرات صلح نیز خواهد گذاشت. آنچه که ما را به هدف نهایی می رساند بهتر است برای پاسخ این سوال ها  روزها یا هفته‌ها باید منتظر ماند.

از سوی دیگر، با در نظرداشت و ضعیت درونی طالبان باید متذکر شوم با همه تلاش هايی که بخاطر جا نشینی برای اختر محمد منصور از طرف آی اس آی تلاش صورت خواهد گرفت اما  مخالفان ملا منصور فرماندهان قدرتمند نظامی طالبان هستند که مدیریت جنگ در افغانستان را به عهده دارند. در میان آنها عبدالقیوم ذاکر، زندانی اسبق گوانتانامو، ملا باز محمد، از قدرتمندترین فرماندهان طالبان در جنوب‌غرب افغانستان و منصور دادالله برادر ملا دادالله از فرماندهان مشهور کشته شده طالبان دیده می‌شوند که بدون توافق این ها ملا اختر محمد منصور که طرفداران از ولایت پکتیا وخوست دارد هرگز نمی تواند رهبری را از دست طالبان قندهاری و ارزگانی برباید.

 مشکل دیگری که در این نزدیکی ها بروز کرده از بالا گرفتن اختلافات میان دفتر سیاسی طالبان در قطر و رهبری طالبان با پاکستان جدی است. حتی اطلاعات نا تأیید شده ای وجود دارد که سید  طیب آقا، رئیس دفتر طالبان در قطر استعفا داده است و از روز چهار شنبه هفته گذشته ملا اختر محمد منصور در خفا بسر  می برد . با در نظرداشت این حرف که پاکستان برای آقای اشرف غنی وعده سپرده بود که طالبان را به سر میز مذاکره خواهد آورد، طبق این وعده پاکستان می‌خواهد با فشار آوردن به طالبان، یک بخش از آنها را گرچه کوچک و غیر مؤثر هم باشند  وارد روند مذاکره کند و بقیه آنها به داعش بپیوندند و به اين ترتیب و به این پیام خام جنگ همچنان در افغانستان ادامه یابد و پاکستان سکان‌دار اصلی جنگ و صلح در منطقه باشد.آنچه که من باور دارم بحث‌های مربوط به بالا گرفتن اختلافات در میان رهبری طالبان بیشتر به فشارهایی مرتبط است که پاکستان اخیراًبر این گروه وارد می‌کند.

بدون تردید مرگ ملا عمر و رقابت بر سر رهبری طالبان، وضعیت را برای طالبان به مراتب پیچیده تر ساخته است  که اگر سوال‌ها در مورد وضعیت مرگ  ملا عمر که چطور در کجا و چرا از بین رفته است  به زودی پاسخ داده نشود موقعیت نظامی طالبان در افغانستان و روند مذاکره این گروه با دولت افغانستان با اشکالات زیادی روبرو خواهد شد.