توانایی نامحدود انسانی٬ از مبانی تفکر تا تاج کرامت همانا کامل شدن انسان یا صاحب فکر شدن٬ که در مقابل آن – ضعف انسانی در عدم تفکر و تعقل٬ محدود در ذهنیت و عینیت می شود.
ذهنیت و عینیت:
ذهنیت در صورتیکه توسط عینیت محدود شود٬ روح مغلوب ماده یا جسم در کالبد انسانی می شود(اختلال روانشناسی) اما ذهنیت از قوت تفکر٬ در مدیریت عینیت اگر پدیدار شود: توسعه انسانی در همه ابعاد پدیدار می گردد.
در نتیجه افغانستان:
در افغانستان جامعه چنین ذهنیت داده شده: که عینیت دین همین ظواهر فاقد ماهیت یا باطن است. و مصداق آن دهشت و وحشت می گردد.
در حالیکه حکمت لامنتهی تحقیق در خدمت منابع اسلامی است. اما مجریان دین یا دینداران در وطن ما٬ ذهنیت فاقد تحقیق و پژوهش همانا تظاهر را٬ عینیت بخشیده اند. که ماتور توسعه که عبارت از تحقیق و تعقل و تفکر است خاموش کرده اند. سیر معرفت دینی و روش تحقیق منظم دانشگاهی تجویز بر همه مشکلات افغانستان است.
نظم:
وحدت عین و ذهن!
مصلحت عین و ذهن را کجاست؟
تلفیق این دو، یک وجود ماست
کشفِ ممکن، که کاوش مطلق
آغاز بی انجام، در شوقِ لقاست
نور عقل و نار عشقش، زدمِ دمهای او
کز فنای وحدت، کثرتش کی جداست
رونق یکسانیم، یک تن و یک جوی او
قطره ام زدریا، او درون گوهرهاست
در وجود موجود، هم حُبِ مقصود
صد رجوع و سجود، در خمی ابروست
نه فقر به فقیری، در غنایش مستوری
در هیچ مپیچ، کز فنا بقاء دوست
محمدآصف فقیری