رسول پویان

(سالیان 1384، 85 و 87)

دانشگاه(پوهنتون) کابل        
در یکی از روزهای آفتابی سال 1305 خورشیدی به یاد دوران تحصیل چندگاهی در صحن دانشگاه به گشت و گذار مشغول شدم و لحظاتی هم در سایه‏سار درختان انبوه آن تنهای تنها نشستم. در عالم رویا خود را در کنار هم‏صنفی‏ها و دوستان دوران تحصیل یافتم؛ یکایک از خاطرات روزگار جوانی، چون پردۀ سینما از جلو چشمان خسته ام گذشتند. به یاد دوستان نامرادم که پس از کودتای هفتم ثور 1357 خورشیدی به کام اژدهای جنگ و استبداد پاک سوزیده بودند قطرات اشکی افشاندم؛ از این که خود را زنده مشاهده کردم به راستی متعجب شدم.    
آن سو ترک صدای چکاچک گلوله‏ها و نهیب وحشتناک موشک‏های کور دوران جنگ داخلی مغزم را منفجر می‏کرد و داستان دلخراش آن را برگ برگ درختان و سنگ سنگ ساختمان‏های این دانشسرای آشنا برایم زمزمه می‏نمودند؛ آری! قصه‏های پر غصۀ درگیری‏های ایده‏ئولوژیک و کشاکش‏های خونین سیاسی دهۀ 40 شاهی را نیز از دل تاریخ می‏شنیدم، تاریخی که هنوز تکرار می‏شود؛ دل بینایی هم نیست که از رخدادهای خونین و هستی سوز پیشین پند و اندرز گیرد و حال و آینده را بر مبنای نقد دانشورانۀ گذشته بسازد. خونین جگر و اندوهناک از نهیب فریاد پرسکوتواژگان «دانشگاه» و «پوهنتون» که در زیر دست و پای سیاست‏بازان و فرهنگ ستیزان افتاده بودند، بیدار شدم و با خود گفتم؛ این واژگان مظلوم چه گناهی دارند؟! 
از این که بگذریم، با تأسیس فاکولتۀ طب در سال 1311 مطابق به 1931 میلادی نخستین گام در راه ایجاد تحصیلات عالی عصری در افغانستان برداشته شد. به دنبال آن در سال 1938 میلادی فاکولتۀ حقوق، 1943 میلادی فاکولتۀ ساینس و 1944 فاکولتۀ ادبیات افتتاح گردید. در حال حاضر در دانشگاه(پوهنتون) کابل به تعداد 14 فاکولته وجود دارد:
فاکولتۀ ساینس، فارمسی، وترنری(دامپزشکی)، زمین‏شناسی، انجینری(مهندیسی)، اقتصاد، زبان و ادبیات، شرعیات، هنرهای زیبا، زراعت(کشاورزی)، حقوق و علوم سیاسی، علوم اجتماعی، ژرنالیزم(خبرنگاری)، روانشناسی.

 دانشگاه در غرب کابل موقعیت دارد. فضای سبز و ساحت آرام و باصفایی آن از نگاه جغرافیایی محیط مناسبی برای محصلان فراهم کرده است. اگر نا امنی‏ها، بحران‏های پیاپی، خشونت‏ها و تشنجات نظامی، سیاسی و قومی آرام شود، فرصت خوبی برای تحصیلات عالی در کشور مهیا خواهد شد.

گوشه‏یی از فضای سبز دانشگاه

فاکولتۀ اقتصاد

کتابخانۀ دانشگاه

کتابخانه‏های کابل       
کتابخانه‏های عمدۀ کابل بیشتر در دهۀ 40 سلطنت ظاهرشاه تأسیس شده اند؛ مثل  کتابخانۀ عامه(سال تأسیس 1345 خورشیدی، کتابخانۀ اکادمی علوم(سال تأسیس اکادمی علوم 1349 خورشیدی، کتابخانۀ دانشگاه(سال تأسیس 1310 خورشیدی) و غیره؛ اما خدا بده کتابخوان. در این روزها علاقه‏مندان مطالعه و پژوهش و دوستداران علم و فرهنگ خیلی خیلی کم شده اند. جنگ پردرازنا، ناامنی و خشونت‏های جاری از یک طرف، بیکاری، فقر و مشکلات اقتصادی از جانب دیگر مردم را چونان درهم پیچیده است که به راستی دل و دماغ مطالعه و خلوت با کتاب را ندارند. جوانان هم به انترنیت و تکنولوژی جدید بیشتر رو آورده اند.     
از دلسردی عامه و غفلت جوانان که بگذریم، کتابخانۀ عامه، کتابخانه اکادمی علوم و دانشگاه مراکز خوبی برای مطالعه و پژوهش می‏باشند. کتابخانۀ عامه در قلب شهر کابل قرار گرفته و یکی از مراکز عمدۀ کتب، مدارک و اسناد مکتوب کشور محسوب می‏شود. دروازۀ این گنجینۀ معنوی به روی عامۀ مردم (به خصوص محصلان، محققان و نویسندگان افغانستان) باز است.

عریضه نویسی در کابل        
میرزایان و خط‏نویسان در جامعۀ افغانستان به سبب شیوع بی‏سوادی از قدیم معروف بودند. برای میرزا قلمان و کاتبان چیره دست و ماهر دفاتر، فکاهی و طنزهای خنده داری ساخته اند؛ اما این عریضه‏نویسان مسکین به خاطر لب نانی و چارقرانی(جهت سیر کردن شکم زن و بچه) در پیش روی ولایت کابل خاک افتو می‏خورند.                     
علاوه بر شیوع بلای بی‏سوادی بیشتر باسوادان هم املا و انشای عریضه نویسی را نمی‏دانند. عریضه نویسان هم بی‏سودان و هم کم سوادان و باسوادان نا آشنا به امور اداری و قوانین جاری را یاری می‏کنند. عریضه نویسی در کابل و ولایات هنوز رواج دارد. برخی از عریضه نویسان نیز املا و انشای کافی ندارند. از مجبوری و بیکاری به این شغل رو آورده اند.            به کمرۀ عکس‏فوری نگاه کنيد که آدم را به یاد دوران نوجوانی می‏اندازد. این کمره در کنار میرزاهای عریضه‏نویس به درستی داستان قرون وسطی کابل را در گوش‏های نسل امروزین زمزمه می‏کند.     
 

عريضه‏نويسان

هوتل‏های کابل
تا پیش از سقوط طالبان در کابل همان هوتل‏های سابق (مثل هوتل انترکانتی ننتل، هتل پلازا و هوتل‏های محلی شهرنو و شهر کهنه) مشهور بودند. بیشتر مسافران در سماواری‏ها و اتاق‏های عادی شبان را به صبحگاهان بخیه می‏زدند و با پرداخت پول اندک گذاره می‏کردند. بعد از سقوط حکومت طالبان روند هتل‏سازی و تالارسازی در کابل رونق گرفت و هوتل‏های عصری و مدرن و مهمانخانه‏های خارجی زیادی به وجود آمد. از هوتل‏های مشهور می‏توان به هوتل ماریوت، هوتل سرینا، هوتل صافی لندمارک و هوتل انترکانتی ننتل سابق اشاره کرد. 
 

هوتل قدیمی پلازا

قصابی در کابل (گوشتفروشی)       
مردم افغانستان به گوشت علاقۀ فراواندارند. پولداران از گوشت انواع و اقسام غذاهای لذیذ و خورش می‏سازند و آنرا بیشتر با برنج صرف می‏کنند. مردم بینوا و مستمند با مقدار کم گوشت، کچالو، حبوبات و ترکاری شوربا و یا آبگوشت جور می‏کنند و آن را با نان گندم می‏خورند. شوربا غذای لذیذ و ارزان است. به این حساب گوشت در افغانستان هم غذای ثروتمندان و هم غذای بینوایان می‏باشد.     
گوسفندان افغانستان کته دنبه و پرچربی می‏باشند. مردم در گذشته به سبب کارهای فیزیکی روزانه می‏تواستند این گوشت‏های چرب را هضم کنند؛ اما حالا اوضاع دگرگون شده است. هضم گوشت‏های تازه و قاق پرچربی پیشین کار آسانی نیست. بیماری‏های قلبی به همراه دارد. چربی گوشت بز و گوساله‏های کشور کم است. گوشت مرغ‏های خانگی ما به راستی لذت دیگری دارد. در جریان جنگ طولانی و ویرانگر و خشکسالی‏های آفتزا به مالداری و زراعت افغانستان آسیب زیادی وارد گردیده  و از تعداد مواشی بسی کاسته شده است.

بازار قصاب‏ها در کابل گرم است

 پینه‏دوزان کابل        
پینه دوزی در کشور ما تاریخ بسیار طولانی دارد. نقل کنند که برخی از عارفان و شخصیت‏های مشهور خراسانی نیز در روزگار پیشین به این پیشه اشتغال داشتند و کف نان پاکی برای سیر کردن شکم به دست می‏آوردند. پینه دوزان کفش‏های مشتریان را ترمیم می‏کنند. رنگ و جلا می‏زنند. دوره دوزی می‏کنند. تهوار و کفی می‏اندازند. این شغل تاهنوز در کابل رونق دارد. مردم فقیر توان خریداری کفش نو را ندارند. تاکه بتوانند کفش‏های کهنۀ خود را وصله می‏زنند و ترمیم می‏کنند.

           
پولدارا ن و افراد طبقۀ متوسط هم از شدت گرد و خاک شهر کابل مجبور اند هر روز کفش‏های خود را رنگ بزنند و جلا بدهند. به این دلیل در هر گوشه و کنار شهر کابل بساط پینه دوزان هموار است و اطفال غریب با تبره‏های بورس و رنگ کفش در همه جای شهر می‏گردند تا شاید پول لب نانی پیدا کنند. علاوه بر پینه دوزان حرفوی و سابقه دار بیشتر جوانان و نوجوانان از فقر و بیکاری به پینه دوزی و دستفروشی مشغول شده اند.           
 

ادامه دارد