دوستداران افغان موج
بازدید های اخیر
- کبوتر آواره
- «رسالت این کار عظیم در این مرحله از تاریخ به دوش شما گذاشته شده است» (ع.خ)
- «رسالت این کار عظیم در این مرحله از تاریخ به دوش شما گذاشته شده است» (ع.خ)
- ویدیوی ۳۲۶ شفیع عیار ( یونس قانونی--حکومت ریاستی یا سیستم پارلمانی )
- ازکجابایدشروع کردکه پاسخ دندان شکن به جفیدن سگان گردد؟؟؟...
- خانها
- خانها
- تدویر سیمینار در بارۀ «نظام انتخاباتی افغانستان و ضرورت تغیر آن»
عناوین تصادفی
کبوتر آواره
منتشر شده در پنج شنبه, 29 جدی 1401 13:53 | 
| 
|
یادی از شادروان ضیا قاریزاده به قلم نویسنده و پژوهشگر فرهیخته جناب محمد مرادی.
بیست وسوم جدی، سالروز درگذشت «ضیاء قاریزاده» شاعر و آهنگ‌ساز خوش نام افغانستان است. وی در سال ۱۳۰۱خورشیدی، در شهر کابل زاده شد. پدرش قاری «دوست محمد» از فعالان نهضت فرهنگی افغانستان در دوره امان‌الله خان بود که با سقوط دولت امانی، در کابل به قتل رسید.
قاریزاده نیز مثل پدر، دست‌کم فعالیت در چندین نهاد و سمت فرهنگی را در کارنامه خود دارد. وی از شاعران نوگرا بود و افزون بر آن که چندین کتاب شعر از جمله «پیام باختر»، «نینواز»، «خزان زندگی»، «اشعارنو» و «هدف» را از خود به یادگار گذاشت، در عرصه موسيقی هم تصنيف و ترانه ساخت و هم خود با نام مستعار «کبوتر» خواند.
قاریزاده و حوزه تمدنی فارسی زبانان
این شاعر و ادیب افغانستان پابه‌پای شاعران و ادیبان ایرانی هم‌عصر خود حرکت کرد تا جایی که تحسین «سعيد نفيسی» از پژوهشگران و محققان معاصر ایران را بر انگیخت. وی درباره قاریزاده در مقدمه دفتر شعر پیام باختر گفت:
"امروز در افغانستان سخن‌سرايانی هستند كه سودبخش جهان ادب و مايه افزای عالم فكر و ذوقند، نه تنها سرزمين مادری‌شان از گفتار آن‌ها بهره می‌برد بلكه فارسی زبانان كشورهای ديگر چون هندوستان و ايران از خوان فضل و هنرشان كاسه كاسه و قدح قدح زلال جان‌فزای توانند برداشت."
نفیسی به درستی تشخیص داده بود که شاعرانی مثل قاریزاده در افغانستان حضور دارند و ایرانیان از وجودشان بهره می‌برند، همان‌طور که خود قاریزاده هم تحت تأثیر شاعران ایرانی مثل «نیما یوشیج»، «پروین اعتصامی»، «رهی معیری»، «شهریار» و «فریدون مشیری» قرار داشت. در این میان، قاریزاده با اعتصامی بیشترین گرایش فکری و اجتماعی داشت و وجه مشترک این دو شاعر معاصر، دیدگاه موشکافانه آن نسبت به وضعیت نابسامان ایران و افغانستان بود. یکی از سروده‌های قاریزاده که از شعر معروف «اشک یتیم» پروین اعتصامی، الهام گرفته است، به شرح زیر است:
دیروز بیوه‌ای به گدایی کشـید دســـت
از زیـــر برقعی که بجز آســـتر نداشـت
صد پاره بود پیراهن پینه پینــــــه‌اش
چیزی بنام جامه ز پا تا به سر نـداشــت
دستش تهی و اختر نو باوه‌اش مریــض
همسایه‌ها ز حالت ایشان خــبر نداشـت
آمد به شام خانه ولی زار و گرسنــــه
شامی چنان که از عقب خود سحر نـداشت
نو باوه‌اش ز گرسنگی جان سپرده بود
اقوام پولــدار زحـــالش خبـر نـداشــت
قاریزاده با «سیمین بهبهانی» از دیگر شاعران ایرانی هم بدون ارتباط نبود. وقتی این بانوی شاعر، شعر زیر را سرود:
وقتی که ســـیم حکم کـند زر خـدا شـــود
وقــتـی دروغ داور هــر مــاجـــرا شــــود
وقتی به بوی سفره همسایه مغز و هوش
سـر تا به پای معده شــود اشــتها شــود
وقتـی که در هــوای یکی پـاره اســتـخوان
هنگامــه‌ای ز جنبــش دم‌ها بــه پـا شـــود
قاریزاده هم در جوابش این قطعه را سرود:
وقتی کـه قحـط ســـالی مهر و وفا شـــود
وقتی به حیله شـــیر ز شـــکر جدا شـــود
وقتــی که طـی شـــود کرم حـــاتم زمــان
وقتی که خاک خشـک به مردم غذا شـود
وقتـی که داوران به گدایی کشـند دســت
وقـتـی کـه دزد داور هــر مــاجـرا شـــود
قاریزاده و موسیقی
همان‌طور که اشاره شد، قاریزاده آهنگ‌ساز و مصنّف بود اما خدمتی که شعرش به موسیقی افغانستان کرد، فراتر از تصنیفات خودش بود. شعر قاریزاده، رنگ دیگری به موسیقی افغانستان بخشید و این هنر را از سمت پوچ‌گرایی به سوی معناگرایی سوق داد. استادانی چون «سرآهنگ»، «یعقوب قاسمی»، «رحیم‌بخش»، «شیدا»، «ځلاند/زلاند»، «ناشناس»، «احمدولی»، «احمد ظاهر»، «جواد غازی‌یار»، «ساربان»، «پروین»، «رخشانه»، «ژیلا» و «مهوش» در آهنگ‌های خود از اشعار قاریزاده استفاده کرده‌اند. از محبوب‌ترین سروده‌های این شاعر معاصر افغانستان، شعر «کابل» است که در بسیاری از آهنگ‌های خوانندگان افغانستان از جمله ترانه مشهور خودش متبلور یافته است. شعر، با این مطلع شروع می‌شود:
مشــک تـازه می‌بارد ابـر بهمن کابـل
موج سـبزه می‌کارد کوی و برزن کابل
در واقع، آنچه امروز ابتذال در موسیقی افغانستان به خصوص در شعر و محتوای آهنگ‌ها، دیده می‌شود، تغییر ذائقه علاقمندان موسیقی و دوری آوازخوان‌ها از اشعاری چون سروده‌های قاریزاده و دیگر شاعران این خطه تمدنی است.
پایان زندگی
روزهای آخر زندگی قاریزاده هم مثل بیشتر روزگار پایانی اهل ادب و هنر افغانستان، تلخ و مملو از درد بود. وی تا سال‌های نخست دهه هفتاد خورشیدی در کابل زندگی می‌کرد اما با آغاز جنگ‌های داخلی و غارت منزلش، با دشواری‌های زیاد و با دست خالی راهی فرانسه شد.
«ظاهر عزیز» سفیر سابق افغانستان در یونسکو در شماره ۱۳۰ مجله «ارمغان ملی» چهارم سرطان ۱۳۹۲ نوشت: "وقتی من از ضیا قاریزاده در پاریس استقبال کردم، نهایت ضعیف و مریض بود و یک بکس/ چمدان کهنه چرمی با خود داشت. بکس را برداشتم، فهمیدم که چیزی در آن ندارد، فقط یک پیراهن کهنه و سه جلد کتاب داشت."
قاریزاده، بعداز شش ماه اقامت در فرانسه، این کشور را به مقصد کانادا ترک کرد و تا روز درگذشتش که سیزدهم ژانویه ۲۰۰۸ برابر با ۲۳ جدی ۱۳۸۶ بود، در کانادا زندگی می‌کرد. وی تا دقایق آخر زندگی، حسرت دیدار وطن را در دل داشت اما به آرزویش نرسید. بعد از وفات، پیکر وی را طبق وصیت خودش به کابل منتقل کردند و سرانجام این کبوتر آواره را در شهدای صالحین به خاک سپردند.
روحش شاد و یادش گرامی
مرادی جمعه ۱۳۹۹/۱۰/۲۶