محمدعالم افتخار

بنیاد روشنگری «گوهر اصیل آدمی» تقدیم میکند:

ما با شخصیت های حقیقی و تاریخی و یا اساطیری به گونه های مختلفی آشنا میشویم. بیشترین و در عین حال بدترین نوع آشنایی های مان همانا آشنایی با آنها در دوران طفولیت و کودکی و نوجوانی است. این موارد؛ در واقع آشنایی به معنای شناخت و پذیرش به قسم آگاهانه و اختیاری نیست؛ تحمیلات و بار کردن هاست؛ حتی خوراندن است که توان دریافت قند بودن و زهر بودن آنها را نداریم؛ با اینهم در ما اغلب "نقش کالحجر" میشود؛ به باور و ایمان مبدل میگردد و متناسباً حب و بغض نسبت به آنها و مدح و ذم آنها در ما ملکه و اعتیاد میگردد.

اما کمترین و حتی نادر ترین آشنایی ها هست که در پخته سالی و دوران گرم و سرد روزگار دیده گی ؛ صورت می پذیرد. اینگونه آشنایی ها اغلب خردمندانه و با شناخت کاملتر و اراده و اختیار و عقل و منطق توأم است و میتواند بسا بهترین و درست ترین و نیکو ترین باشد.

آشنایی من با شخصیت بزرگ و برازنده کمنظیر روشنبین و روشنگر معاصر"جهان اسلام" نصر حامد ابوزید؛ حتی از گونه نیک و ارجح اخیری هم؛ متفاوت تر؛ متحقق گردید. من او را توسط مخالفان و منتقدان و حتی معاندانش؛ دریافتم و نخست سیل دشنام ها و تکفیر و تفسیق نسبت به او را مرور کردم و متعاقباً به ایرادات و انتقادات بسیار "دانشمندانه" و سرشار از صغرا و کبرا های منطقی و "عقلانی" در مورد اندیشه ها و آثارش رسیدم و هنوز حتی یک کتاب یا مقاله مستقل اورا نخوانده بودم که خبر در گذشت نابهنگام و جانسوزش را شنیدم .

در خبر افزوده شده بود که محاکم شرعی در میهنش ـ مصر؛ اورا به ارتداد محکوم نموده و حتی دستور داده بودند که خانم و شریک زندگانی اش بر وی تحریم و ازش تجرید ساخته شود. اینکه سازمان تروریستی مرتبط به القاعده تحت رهبری ابو مصحب الزرقاوی در صدد قتل جهادی و ثوابی او برآمده بود؛ البته با توجه بر انگیزی کمتری این گزارش را کامل میکرد.

تمام تجارب تاریخ بشری نشان داده است که یک چنین شخصیتی؛ دیگر نمیتواند کوچک و کم ارزش باشد؛ بلکه مسلماً بزرگ و شاید بزرگترین است و شاید هم مبتکر و هادی و رهبر یک انقلاب است. بر همین مبنا من در تکاپو افتادم تا نصر حامد ابوزید و اندیشه ها و آثارش را دریابم.

ولی اینجا علی الوصف میل و اشتیاق؛ نمیتوانم درین گستره پهناور قلمفرسایی کنم. اگر من نصر ابوزید را توسط مخالفان و معاندان و دشمنان قسم خورده و تشنه به خونش شناختم؛ آرزومندم شما او را به طریق خودش و اندیشه سترگ و با ابهتش به شناخت گیرید:

البته مقدور نیست که اینجا من همه آثار و افکار او را به محضر شما پیشکش نمایم. لذا برای مقدمه؛ کتاب موجز و مختصر ولی بسیار مهم و مبرم او «اصلاح اندیشه اسلامی» را به معرفی می گیرم.

ابتدا سخنانی از خود ابوزید در پیش درامد کتاب:  

«واقعیتایناستکهجریانبنیادگراوانحصارطلبدراندیشهاسلامی،بهویژهپس ازرخدادشوک آور۱۱سپتامبربروزوظهوررسانه ایِبارزوحتیمسلطیداشتهاست.  اما بهعکس،تمرکزاصلیاینپژوهشبرواکنش هایایجابی،آزاداندیش وشمولگرایی خواهدبودکهدرنوشته هایمتفکرانمسلمانبرجایماندهاست؛متفکرانیکهدرپی بازخوانیوبازنگریسنتاسلامی-شاملمتوناصلیاسلام،یعنیکتابمقدساسلامی یاهمانقرآنونیزاحادیثپیامبریاهمانسنت)قولوفعلپیامبر(    بوده اند. بنابراین، پرسشاصلیاینپژوهشازاینقراراست:

تاچهحداینمتفکرانآزاداندیشو اصلاحگرادرگیرنوسازیراستینِاندیشهاسلامیهستند؟آیاآنهاموفقشد اندتصویر منفیِارائهشدهازجغرافیای تمدن معاصرتوسطسلفی هارابهچالشبکشند؟

پژوهشحاضرباطرحاینپرسشوتلاشبرایتحلیلداده هابراساسآن،به اثرمنفیسیاست هایجاری)اشغالعراق،مناقشهحل ناشدهاسراییل- فلسطینوبرنامه اصلاحتحمیلینهفتهدرطرح «خاورمیانهبزرگ») اشارهدارد. شوربختانه،سیاستهای جاریجهانیموجبشدهاستکهسلفیهوافراطی هاونیزرادیکالهاوبنیادگرایان قدرتیبیابندکهپیشترهیچگاهتخیلشرانیزدرسرنمی پروراندند.»

این اثر پژوهشی که صبغه کاملاً جهانی و معاصر دارد؛ به تصریح خود شاد روان ابوزید؛ "بسیارمدیونتشویقوپشتیبانیمالیومعنویِ«شورایعلمی سیاستگذاریدولتیِهلند»است." پروفسورداندیدونک؛ مدیرشورایسیاستگذاریعلمیهلند در آنچه منحیث "پیشگفتارناشر" در ابتدای کتاب درج نموده تصویر زیبا و رسایی از محتوا و اهمیت زمانی و تاریخی آن به دست می دهد. توجه  فرمائید:

«خیزشکنشگریاسلامیازدهه۱۹۷۰میلادیواخیراحملاتتروریستیدرغرب، موجبشدهاستکهانحصارطلباناسلامیوبنیادگرایی)خشونتپیشه(  دیگربارمستقیماً بهصحنهعمومیکشیدهشوند.         

 نتیجهآنکهاکنونبرایبسیاریازغیرمسلماناندر صحنهجهان،فرهنگاسلامیودیناسلامباحکمرانیخودکامه،سنت هایوحشیانه ورنجبشریپیوندیتنگاتنگیافتهاست.

اسفناکاستکهاینغیرمسلماناندرواقع بابنیادگرایانمسلماندرباب«اسلامواقعی» همداستانشده اند،مثلاًآنهاباوردارندکه اسلامبامدرنیته،دموکراسیواحترامبهحقوقبشرسازگارنیست.

نشاندادناینکه«اسلام»وجهاناسلام؛ چهلتکه ایرنگارنگوپویاست،کار دشوارینیست.  مُدل هایاخیربنیادگراییصرفاً  تکه هایازطیفعام تفکراسلامیِ تحول خواهوجنبشهاوروندهایاسلامیاست.  همچنینیافتنمسلمانانصلحجو،پیشرو وفعالاجتماعیدرمسائلعدالتاجتماعی،کثرت گراییوبرابریجنسیتیکاردشواری نیست.

بااینحال،یافتنکنشگرانمسلمانیکهازتاملاتنظام مندونقادانهنسبتبهسنت اسلامی،شاملمتوناصلیاسلامی)قرآنوسنت(  آگاهیمناسبیداشتهباشند،دشوار است.

نتیجهآنکهمفسرانظاهرگرا،چهازمیانمسلمانانوچهغیرمسلمانان،مقاصداین مسلمانانِفعالدرعدالتاجتماعی،کثرت گراییوبرابریجنسیتیراردمی کنند؛بااین توجیهکهاینمقاصدتوهینبهمیراث)سطحییامدافعه جویانه(  اسلاماست.

متنحاضر،کهتوسطپژوهشگربرجستهمصری،نصرابوزید،بهدعوت«شورای سیاستگذاریعلمیهلند»نوشتهشدهاست،دقیقاحاصلدرنگعالمانهدرسنت اسلامیاست.

اینپژوهشنشان  میدهدکهاصلاحگرانمسلمانازمصرگرفتهتاایران واندونزیتلاشکرده اندتاتفسیر هایسلفیوقشریازاسلامراخلعسلاح؛ و بررویارزشهایاسلام«روشنفکرانه»وپویاتاکیدکنند.  بسیاریازافراد نسل هایبعدیاصلاحگرانمسلمان،اسلامجزم اندیشیراکهرژیم هایمحافظه کارو خودکامهسیاسیازآنحمایتمیکنند،ردمیکنند؛آنهابهجایایننوعازاسلام، اسلامیمدرن،معنویواخلاقیمی خواهند.

متاسفانه،پارادایممدرنیتهبهمثابهمحصولی غربیویکسان انگاریدموکراسیوحقوقبشربا غربیسازی؛ همچنانامررایجیبیرون ازحلقه هایفکریاست...

  صمیمانهامیدوارمکهایناثربهگشودن محیط  فکریامن،بازوانتقادیکمککند،محیطیکهدرآنمسلمانانوغیرمسلمانان بهیکسانبهقدرکافیاعتمادبهنفسداشتهباشندتاازکلیشه هاوالگوهایفلج کننده فاصلهبگیرند.»

بدینگونه به نظر نمیرسد؛ دیگر به کشدار ساختن موضوع توسط ما نیازی باشد؛ تا عزیزان را به دریافت و خوانش و دانش این اثر مبرم ترغیب بیشتر نماید. لذا این شما و اینهم «اصلاح اندیشه اسلامی» شاد روان نصر حامد ابوزید نواندیش اسلامی والامقام مصری و جهانی؛ شامل:

...............

پیشگفتارناشر  11

پیشگفتارنویسنده  13

۱. در آمد   15

۲.  دورهپیشازاستعمار 19

................

۳. قرننوزدهم   31

....................

۴ .  قرنبیستم   53

۴.۱درآمد  53

۴.۲ظهوراسلامسیاسی 54

۴.۲.۱مصر  54

۴.۲.۲ایرانوعراق 58

۴.۲.۳اندونزی  60

۴.۳ازاصلاحتاسلفیه 63

۴.۴مسالهدولتاسلامی 68

۴.۵سیاسی سازیقرآن 75

۴.۶جدالفکری:  قرآنبهمثابهمتنیادبی  77

۴.۷نمونه۱:  اسلامفرهنگیدراندونزی: دموکراسی،آزاداندیشیوحقوقبشر 85

۴.۸نمونهدوم:  حکومتاسلامیدرایران 92

۴.۹نتیجه  112

۵.گزیده هاییازآرایمتفکراندرباباسلام،شریعت،دموکراسیوحقوقبشر  115

۵.۱درآمد 115

۵.۲محمدآرکون: بازاندیشیاسلام 116

۵.۳عبداللهنعیم: شریعتوحقوقبشر 121

۵.۴رفعتحسنودیگران: خوانششناسیِ)هرمنوتیک(  فمینیستی 125

۵.۵طارقرمضان :اسلاماروپایی 128

۵.۶نصرابوزید:بازاندیشیشریعت،دموکراسی،حقوقبشروجایگاهزنان 130

پسگفتار 139

کتابنامه 142

از اینجا راحت و مستقیم دانلود نمائید: