انسان در تاریخچه زمان

هوشیار اسماعیل

گفته میشود آینشتین چندی پس از دستاورد بزرگش یعنی نسبیت عام ، تلاش کرد که آن را با نظریه الکترومغناطیس و دیگر نیروهای بنیادین شناخته شده پیوند دهد . او تا دم مرگ دست از جستجوی این نظریه یگانه و واحد بر نداشت و کوشید با به کار گرفتن ریاضیات پیچیده به آرزوی خود برسد . اینشتین در این تلاش بزرگ کامیاب نشد . در این رهگذر استیون هاوکینگ جا پای آینشتین گذاشت و تا ته مرزهای علم امروزی پیش رفت . کتاب تاریخچه زمان نوشته پروفسور هاوکینگ که به آینشتین دوم شهرت یافته است در ردیف پرفروشترین کتاب علمی در تاریخ شناخته شده است .( 10 میلیون نسخه ) در این کتاب هاوکینگز ما را به دورترین مرزهای فیزیک نظری میبرد . جایی که حقیقت شگفت انگیزتر از تخیلات و افسانه های دینی است . هاو کینگز پندارها و برداشتهای شگفت و نا آشنا از جهان هستی را به کمک اثبات گرائی علمی بر زمین سفت واقعیت استوار میسازد .

با وجود اینکه کتاب تاریخچه زمان جزو پر فروشترین کتاب تاریخ علم به حساب آمد ولی به دلیل مشکل بودن فهم کتاب خیلی از خوانندگان و خریداران کتاب نتوانستند خواندن آن را تمام کنند . چندی بعد هاوکینگز در سال 2001 کتاب دیگری منتشر کرد به نام جهان در پوست گردو ، که اگر چه برخی از موضوعات کتاب " جهان در پوست گردو " با موضوعات کتاب " تاریخچه زمان "  یکسان است . اما در فهم مطالب در بعضی نقاط کار راحتر است و مواقعی هم مشکلتر ! در کتاب دوم هاو کینگز جهان را بر پوسته ایی در فضای دارای ابعاد بیشتر مدل سازی میکند .

هاوکینگز به بیماری کشنده " ای ال اس " مبتلاست بیماریی که ظاهرا درمانی ندارد و خیلی ها را به کام مرگ کشانده است . در این نوع بیماری کلیه اعصاب حرکتی میمیرند اما اعصاب حسی بر جایی میمانند . هاوکینگز تمام عضلاتش در تمام بدنش فلج است و بر روی صندلی چرخدار زندگی میکند ! این بیماری بر هوش هاوکینگز اثری نگذاشته و هاوکینگز از هیچ لحظه ایی در زندگی اش غفلت نکرد و تلاشش را در مسیر شناختن آغاز زمان و گسترش آن بر سیاهچالها ی بیکران ادامه داد .

خلاصه آن چه را از کتاب فهمیدم این است که تمام جهان هستی در  ابتدا و قبل از انفجار بزرگ ، ماد ه ایی فشرده و منسجم بوده به وزن 30 گرم !! و بعد از انفجار شروع به انبساط کرده . این بسط و گسترش کل هستی را به میلیارها میلیارد کهکشان تا به امروز رسانده است . تصورش مشکل است اما اگر کل هستی را به اندازه زمین خودمان فرض کنیم آنوقت زمین ما فقط در یک پوست گردو جا میگیرد .این بسط و گسترش همیشگی نیست و هاوکینگز به صورتی علمی توضیح داده که چرا زمان بسط جهان محدود و سیاهچاله ها راه خروجی ندارند ؟  بار دیگر زمان انقباض مجددا شروع میشود انقباضی به همان نقطه 30 گرم ماده مچاله شده اولیه ، در فرایندی کاملا ناشناخته و متفاوت! اینکه قبل از آن 30 گرم اولیه و بعد از انقباض مجدد در فرایند جدید داستان چیست علم هنوز عاجز است اما این عجز و نادانی اسمش خدا نیست و هاوکینگز این را به زبانی جالب بیان میکند :

حتی اگر روزی ثابت شود خدائی وجود دارد مطمئن باشید من در طرف علم میایستم !چون ثابت شده همه چیز زیر فرمان فیزیک است .

هاوکینگز برای اینگونه جواب دادن دلیل دارد که آن را از زبان خودش بخوانید :

 

نشریه نسبیت عام انشتین به خودی خود پیش بینی میکرد که فضا / زمان ، از تکنیگی انفجار بزرگ آغاز شده است و به تکنیگی تخریب بزرگ ( چنانچه تمام جهان تبدیل به 30 گرم ماده شود ) یا به تکنیگی درون یک حفره سیاه ( اگر یک ناحیه از فضا /زمان ، مثل یک ستاره دچار فروپاشی شود ) می انجامد . هر ماده ایی که به این سیاهچاله بیافتاد در تکنیگی متلاشی میشود و تنها تاثیر گرانشی جرم آن در بیرون حفره باقی میماند . از سوی دیگر هنگامی که تاثیرات کوانتومی را به حساب آوریم به نظر میرسد که جرم یا انرژی ماده ، سر انجام به بقیه جهان بازپس داده خواهد شد و حفره سیاه همراه با هر تکنیگی درون آن ، تبخیر و سرانجام ناپدید میشود .

آیا مکانیک کوانتوم میتواند تاثیری چنان دراماتیک بر تکنیگی های انفجار بزرگ و تخریب بزرگ داشته باشد ؟ در مراحل آغازین و پایانی جهان ، وقتی که میدانهای گرانشی چنان نیرومندند که تاثیرات کوانتومی قابل صرف نظر کردن نمیباشند واقعا چه میگذرد ؟ آیا در واقع جهان آغاز و پایانش به چه میماند ؟ و آیا آغاز و پایانی وجود دارد ؟

در دهه 70 میلادی به طور عمده به مطالعه حفره های سیاه مشغول بودم . اما در 1981 مسائل مربوط به سرنوشت و سر چشمه گیتی باز مرا به خود علاقه مند ساخت . قضیه از این قرار بود که در آن هنگام در کنفرانسی که از سوی واتیکان برگزار شده بود و به مباحث کیهان شناسی اختصاص داشت شرکت کردم . کلیسای کاتولیک در مورد گالیله دچار اشتباه بدی شد و با اعلام اینکه خورشید به دور زمین میچرخد کوشید یک قانون علمی وضع کند . اکنون قرنها پس از آن ماجرا ، کلیسای کاتولیک بر آن شده بود که شماری از کارشناسان را دعوت کند تا آن را در جریان امور کیهان شناسی قرار دهند .

در پایان کنفرانس پاپ برای شرکت کنندگان به سخنرانی پرداخت . پاپ به ما گفت :  مطالعه پیدایش هستی پس از انفجار بزرگ کاری نیکو است اما ما نباید به کنکاش در خود انفجار بزرگ بپردازیم زیرا این کار به مثابه دخالت در کار خدا است !!

جالب بود که پاپ هنوز در جریان موضوع سخنرانی من که اندکی قبل در کنفرانس کرده بودم قرار نگرفته بود .موضوع سخنرانی هم این بود: امکان متناهی بودن فضا/ زمان ، و در عین حال بیکرانگی آن ، که به معنای فقدان آغاز و لحظه آفرینش است ! 

البته هیچ دوست ندارم به سرنوشت گالیله دچار شوم و احساس میکنم به گالیله بسیار شباهت دارم هر چند درست 300 سال پس از مرگش به دنیا آمدم !!

استیون هاو کینگز وآلبرت انشتین و دنیای سیاست

رابطه انشتین با امور سیاسی مربوط به بمب هسته ایی به خوبی آشکار است . او نامه مشهوری را که به پرزیدنت فرانکلین نوشته شده بود امضاء کرد و ایالات متحده را متقاعد ساخت که این فکر را جدی بگیرد و در فعالیتهای پس از جنگ برای جلوگیری از جنگ هسته ایی شرکت جست .اما اینها فعالیتهای منفرد و جداگانه دانشمندی که به میدان سیاست کشیده شده باشد نیست . زندگی انشتین به قول خودش ، بین سیاست و معادلات تقسیم شده بود .

نخستین فعالیتهای سیاسی انشتین در طول جنگ جهانی اول انجام گرفت . در آن هنگام او در برلین استاد بود . آنچه که از نطر او اتلاف زندگی انسانها بود او را آزرده میساخت و از این رو درگیر تظاهرات ضد جنگ شد .هواداری او از نافرمانی عمومی و تشویق علنی مردم به سر پیچی از خدمت نظام ، تاثیر چندانی در محبوبیت انشتین نزد همکارانش نداشت .پس از جنگ وقت خود را صرف آشتی و روابط بین الملل کرد . اما به زودی بر اثر فعالیتهای سیاسی بازدید از ایلات متحده حتی برای انجام سخنرانی برایش دشوار شد . اگر چه انشتین یک یهودی زاده بود ولی در عین حال اندیشه تورات در باره خدا را رد میکرد اما رشد احساسات ضد یهودی در طول جنگ جهانی اول و پیش از آن رفته رفته او را به سوی جامعه یهود سوق داد . همین امر باعث شد تا تئوریهای او زیر ضرب قرار گیرد و حتی یک سازمان ضد انشتین تاسیس شد و یک نفر به برانگیختن دیگران به قتل انشتین محکوم شد و البته تنها شش دلار جریمه شد ! اما انشتین پروائی نداشت . وقتی کتابی به نام صد نویسنده علیه انشتین منتشر شد پاسخ او چنین بود : اگر من بر خطا بودم آنگاه یک نفر هم کافی بود !

در 1933 هیتلر به قدرت رسید و انشتین در امریکا به سر میبرد و اعلام کرد که به آلمان باز نخواهد گشت . سپس وقتی میلیشیای نازی به خانه اش حمله برد و حساب بانکی اش مصادره شد یک روزنامه برلینی با تیتر درشت نوشت : خبرهای خوب ، انشتین به آلمان باز نمیگردد .

تلاشهای انشتین برای تحکیم صلح در طول زندگیش دستاورد چندانی به بار نیاورد . در برابر تهدید نازیسم انشتین دست از صلح طلبی کشید و ظاهرا از بیم آنکه مبادا دانشمندان آلمانی به بمب اتم دست یابند همکاریش با ایالات متحده در این زمینه را آغاز کرد . اما حتی قبل از اینکه اولین بمب اتم منفجر شود او خطرات جنگ هسته ایی و کنترل تسلیحات هسته ایی را عنوان و پیشنهاد کرد . در سال 1952 پست ریاست جمهوری اسرائیل به انشتین پیشنهاد شد که او نپذیرفت و گفت : من برای سیاست بیش از حد ساده هستم . معادلات برای من مهمترند چرا که سیاست برای زمان حال است و یک معادله برای ابدیت !

قسمتهائی از گفتگوی  تلویزیون لاری کینگ از شبکه سی ان ان با ها وکینگز در 1999 .

لاری کینگ : بزرگترین دستاورد شما چه بوده است ؟

هاوکینگز : خوشحالم که دانش بشری را از انفجار بزرگ و سیاهچاله ها گسترش دادم . من فقط بر سیاهچاله ها نوری تاباندم .

لاری کینگ : آیا از کودکی بچه با هوشی بودید ؟

هاوکینگز : کودکان همیشه سوال دارند که آن چیست و چرا ؟ من کودکی هستم که هرگز بزرگ نشدم و همچنان میپرسم چگونه و چرا ؟ گاهی هم پاسخی پیدا میکنم .

لاری کینگ : آیا خود را دانشمند یا آموزگار یا پژوهشگر میدانی ؟

هاو کینگز : من یک دانشمند پژوهشگر هستم ولی به دانشجویان کار شناسی آموزش نمیدهم . فقط  پایان نامه بعضی از دانشجویان را برایشان نوشتم .

لاری کینگ : به نظر شما برجسته ترین کشفیات هزاره دوم کدام است ؟

هاوکینگز : به گمانم اختراع چاپ نقطه عطفی در زندگی نژاد بشر بود . و امروز هم که اینترنت جای چاپ را گرفته است .

لاری کینگز : به نظر شما بزرگترین چالش پیش روی بشر کدام است ؟

هاوکینگز : به گمان من بزرگترین چالشی که با آن روبرو هستیم از غریزه های تجاوزطلب و خوی دست درازی بشر بر میخیزد . در روزگار غارنشینی اینها برتری هایی به انسان میداد که انگیزه بقاء و ماندگاری میشد و با انتخاب طبیعی داروینی  ، در ژنهای ما رمزگذاری گردید . اما امروز این ژن دراز دستی بشر همراه با جنگ افزارهای هسته ایی و .... ما را به نابودی تهدید میکند . ما فرصت زیادی نداریم که به امید آن بنشینیم تا تکامل داروینی این خصلت نابود کننده را از ما پس بگیرد . ما باید از مهندسی ژنتیک بهره گیریم ....

لاری کینگ : چه چیزی به شما نیروی بیشتری میبخشد ؟ همه از شرایط دشوار زندگی شما و بیماری و صندلی چرخدار و.....آگاهند و چه خوب با آن کنار آمده اید . چه چیزی در درونتان میجوشد و شما را به ادامه راه وامیدارد ؟

هاوکینگز : کنجکاوی ! من میخواهم پاسخها را بیشتر بدانم تا آنجا که بتوانم به دنبال پاسخها خواهم رفت . آیا کار دیگری میشود کرد ؟

لاری کینگز : البته شادی نسبی است آیا شما شاد هستید ؟

هاو کینگز : بله

لاری کینگز : پروفسور سپاسگزارم .

در پیشنهاد بیکرانگی هاوکینگز و هارتل ، مفهوم بی آغازی و بی انجامی جهان چیزی است که تنها در قالب ترمهای ریاضی وجود دارد . در زمان حقیقی که ما به عنوان انسان در آن چارچوب محدود هستیم میشود همواره نقطه آغازی بر جهان تصور کرد . از نظر هاو کینگز در زمان حقیقی همیشه نقطه آغازهای شکل دهنده وجود دارند که دست علم هنوز به آنها نرسیده است . اما اگر جهان به راستی کاملا خود گنجا است و مرز و کرانه ایی ندارد و آغاز و پایانی نداشته باشد ، یعنی صرفا باشد ...آنوقت چه اصراری هست تا جایی برای خدا باشد ؟

هاوکینگز65 ساله در 1962 فارغ التحصیل دانشگاه کمبریج شد . در جولای 1965 با جین وایلد ازدواج کرد . جین وایلد دکترای ادبیات سده های میانه را دارد . و یک مسیحی معتقد است و فکر میکند فقط با کمک خدا توانسته در کنار هاوکینگز زندگی کند ! او این را در 1986 عنوان کرد و هاوکینگز با نگاهی انسانی همیشه ازجین وایلد قدر دانی میکند.

برخی معتقدند کتاب تاریخچه زمان ، ناخوانده ترین اثر تاریخ ادبیات است . و آنان که خواندنش را تمام کردند به بقیه هم سفارش خواندنش را کرده اند .

 من هم خواندن این کتاب را به علاقه مندان توصیه میکنم چون اگرعلاقه نداشته باشید سردرد میگیرید .البته فقط به کسانی توصیه میکنم که در طرف علم ایستاده اند ، بقیه وقتشان را تلف نکنند و همه چیز را واگذار کنند به دست بریده عباس و سر بریده حسین و جگر سمی حسن و کله زاویه دار علی و ناله های رقیه و ضجه های سکینه و انقلاب زینب وظهورمهدی و عیسی وموسی و وافورخامنه ایی و شهدا و صالحین و صدقین و همین چیزا.....

در ضمن یکی از کارهای جالب هاوکینگز علاوه بر نوشته هایش ، کارتون موفق خانواده سیمسون است که ظاهرا قصد قدیمی شدن ندارد .

خب ، که چی ؟

هیچی ....همینطوری....جهت اطلاعات عمومی گفتم .....

پروفسوراستیون هاوکینگز

تهیه و تنظیم : اسماعیل هوشیار

نوامبر 2009

ژنو

منابع

کتاب تاریخچه زمان

کتاب جهان در پوست گردو