دیباچه

داکتر ایماق در جوانی

( مصاحبهٔ  ژورنالیستان اوزبیکستان با داکتر فیض الله  ایماق)

افغانستانده بؤلمه گن، او یورتنی کؤرمه گنمن. لیکن ... مینینگ موی سفید ، یاشی سکسانلردن آشگن قبله گاهیم بار.  بیر آز ایلگه ری، او ییرده قرینداشلری نینگ دعوتیگه موافق افغانستانگه  باریب ، اوچ  آی چمه سی  توریب  کیلگن

 ایدیلر.

نیگه بونی ایسله یه پمن؟ چونکه  آلدینگی حیاتنی بو ذات اؤز کؤزلری بیلن کؤرگنلر.بیزلر ایسه ، اولوغ  وطن اوریشیدن کیینگی دورلرده دنیاگه کیلمه گنمیز. آتم ایسه، افغانستان نینگ آلدینگی حیاتینی هم اؤز کؤزلری بیلن کؤریب کیلگنلر.

انه شو ایککی دورنی کؤرگن آته م ـ موسی اؤغلی حبیب الله آرقه لی افغانستان خلقی حیاتینی ایشیتگنمن.

افغانستانده  قریب بیش  یریم  میلیونگه  یقین  اؤزبیکلر  یشه یدی .  بو گون  اولر  اؤز  آنه  تیللریده  رادیو ،  تیلویزیون ایشیتتیریشلرینی  تینگله یه پتیلر، جریده – جورنال  کتابلرنی مکتبلرده اوقیپتیلر.مینینگ موی سفید آته م شونده ی حکایه قیلگن ایدیلر:

« باله لریم ، افغانستانده حیات آغیر، بیزنینگ  آلدینگی  آغیر  کونلریمیزنی  ایسله ته دی. بای  یخشی یشر ایکن ، کمبغل بیچاره نینگ احوالیگه وای » …

 بیزنینگ شرحیمیز قهرمانی، افغانستانلیک یاش عالم – فیض الله ایماق حیاتی بونگه بیر مثال.

                     

                             فیض الله نینگ یاشلیگی

- اؤز یاشلیکینگیزنی ایسله ب آله سیزمی؟

- خیپچه دن کیلگن ، قاتمه گینه ، خو بیچیم فیض الله دن سؤره یمن.

بیر آز اؤیگه تاله دی. کولیب تورگن یوزیده غمگینلیک پیدا بؤلدی. بیر نرسه سینی یوقاتیب قؤیگن کیشیدیک او یاق – بو یاققه نگاهینی یوگورتیردی . سؤنگ ، غمگین، سونیق بیر قیافه ده سؤزله ی باشله دی.آدم باله سی نینگ باشی تاشدن هم قتتیق  بؤلر  ایکن . همه  نرسه گه چیدر ایکنسن . یاشلیگیم  مینینگ بیر عمرلیک خاطره م  . اونی  هیچ – هیچ ایسیمدن چیقرالمه یمن...

-اونگه بیر پیاله چای اوزه تدیم. چونکه جودده بی ضابطه ایدی. او پیاله دن بیر  ایککی چای خوپله گن بؤلدیو، ینه حکایه سینی دوام ایتتیردی.

- ۱۹۴۵ اینچی  ییلده  فاریاب  ولایتی  نینگ  اندخوی  شهری  باغبؤستان  قیشلاغیده  تولد  تاپگنمن . ییتی یاشگه تؤلر – تؤلمسسمده آته م شاهیمردانقل وفات ایتدیلر. آنه م مفتوحه بیزگه هم آنه لیک، هم آته لیک وظیفه سینی اؤته دیلر.

-  نیمه ، سیزدن باشقه اکه – اوکه لرینگیز یؤقمیدی؟

محمد هاشم ، محمد انور دیگن اکه لریم ۴-۵ یاشلریده، چیچک خسته لیگی طفیلی دنیادن اؤتگنلر.

 - هه، بیرگینه محمد الله دیگن اوکم بار ایدی. بو اوکم توغریسیده کیینراق ینه تؤختله میز.

خلص، آنه م مینی اوقیتماقچی بؤلدیلر. قیشلاغیمیزده گی قورغان نامیده گی باشلنغیچ مکتبگه اوقیشگه قؤیدیلر. خوددی شو مکتبده اؤقیب باشله گن پیتلریمده آته م  وفات ایتدی. ایسیمده عمه کیلریم حیدرقل و عبدالعزیز آنه مگه :

 « فیض الله نی مکتبدن چیقره میز، او یخشی سیزلرگه یاردم قیلسین»،- دیشدی. آنه م ایسه:

« فیض الله نی مکتبدن چیقرمه یمن، اؤقیسین»،- دیب توریب آلدیلر.« قیینه لیب قاله سی، احوالینگیزآغیر»،- دییشدی ینه عمکیلریم.

-« قیینلسم هم سیزلرگه یالبرمه یمن» ،- دیب  توریب آلدیلر.«قنده ی قیلیب باله لرینگنی باقه سن»،- دیگنلریده ، یاور چاق

( قؤل آسیاسی) تارتیب بؤلسه ده فیض الله نی اوقیته من، دیب قطعی گپیردی آنه م.آنه م نینگ ایتگنی بؤلدی . اوشه وقتلرده آنه م یاورچاق تارتیب اوشبو قؤشیقنی کؤپ ایتر ایدیلر:

یاورچاق تارته ی دیدیم،تارتامه دیم،

قرنیم نینگ آچلیگیدن یاتالمه دیم ...

شونده ی قیلیب قیشلاغیمیزده گی مکتبنی تمامله دیم. بیز نینگ مکتب ترتیبیگه کؤره

باشلنغیچ مکتبنی بیتیریشده امتحان تابشیردیک. امتحان نی کابلدن  کیلگن هیأت آلردی . مین و ینه ایککی مکتبداشیم غلام حیدرکریمی و خواجه قل کارگر امتحانلرنی بیش بها گه تابشیردیک.

بیز ینه اؤقیشنی دوام ایتتیریشیمیز ممکن ایدی. شو نینگ اوچون هم کابلگه کیلدیک... بیزنی بو ییرده گی ابن سینا نامیده گی اوچ ییللیک اؤرته مکتبگه قبول قیلیشدی. یاتاقخانه بیلن تا ٔمینلشدی. بیر ییلده بیر مراتبه تعطیل پیتلری قیشلاققه کیلیب آنه منی کؤریب کیتردیم. آنه م ایسه، یؤل پولی، کییم – کیچک تیارله ب بیررایدی. بولرنی قه ییردن آلدینگیز؟ دیسم، شیر، ماست، مسکه، مرغ، تخم ، زردالو ساتیب تؤپلب قؤیدیمده باله م، دیر دیلر. مین هر گه ل اویگه بارگه نیمده والده م نینگ زعفران یوزینی کؤریب، جودده قیینه لیب قالگه نینی بیلر ایدیم. شونینگ اوچون هم « آنه، اؤقیمه یمن ، سیزلر قینه لیب قالدینگیز» دیسم ،« یؤق سین اؤقیب بیر کون آدم بؤلسنگ ، مینینگ قیینلگنلریم هیچ نرسه بؤلمه ی قاله دی »،- دیردیلر.

آنه – باله نینگ بیر- بیریگه بؤلگن مهرینی هیچ نرسه بیلن اؤلچب بؤلمس ایکن. مینی دیب آنه م یازیش، اؤقیشنی اؤرگه نیب آلدیلر.مینگه یازگن خط لری شعری مضمونده بؤلیب شونده ی بیتلر بؤلردی:

قلدیرغاچ بؤلمه ی میکین ،

درختگه قؤنمه ی میکین.

فیض الله اوچون کویه ـ کویه

دیوانه بؤلمه ی میکین ...

بیز ابن سینا  نامیده گی مکتبنی  تمامله دیک... غلام  حیدر  کریمی ، خواجه  قل  کارگر  و مین  ینه ا متحانلرنی اعلا گه تابشیردیک. مینی  و کارگر نی « دارالمعلمین» - یعنی  معلملیک  مکتبیگه ، و کریمی  نی ایسه ، تخنیک  مکتبیگه  قبول قیلیشدی. بو مکتبده اوچ ییل اوقیدیک. شوندن کیین مین نادریه نامیده گی لیسه گه اوقوتوچی قیلیب تعیینلندیم. بو ییرده دری ادبیاتیدن  درس اؤته باشله دیم. ۱-۲ ییل ایشله گنیمدن سؤنگ کابل اونیویرسیتیتیگه کیریش اوچون حجتلرنی تابشیردیم. امتحانلردن هم اؤتدیم، ادبیات فاکولته سیگه قبول قیلیشدی. شو فاکولته ده بیر ییل  اؤقیگچ ، قابلیتیمیزگه  قره ب ، ینه بیزنی کیچیک ساحه لرگه اجره تدی . مینی ژورنالیستیکه بؤلیمیگه اؤتکزیشدی.

عایله وی شرایطیم جودده هم آغیر بؤلگنلیگیدن بیر وقت نینگ اؤزیده اؤقیدیم و بؤش وقتلری شو دارالفنون  نینگ  کتبخانه سیده ایشلردیم. بوندن تشقری شخصی درس هم اؤتردیم.اونیویرستیتیده اؤقیب یورگن پیتلریم شعریتگه قیزیقدیم . بعضاً ایسه ریپر تاژ و شرحلر یازیشنی مشق قیلر ایدیم. شو اشتیاق طفیلی هم افغانستان رادیوسیده دری و پشتو تیللریده « بیز و اولکه میز» دیگن موضوعیده گی ایشیتتیریشنی آلیب باره دیگن بؤلدیم . شونیسی قیزیقکه ، دری  تیلیده دیکتورلیک « نطاقلیک» قیلیب هم توردیم . -اونیویرسیتیت نی قچان تو گلله دینگیز؟

-تؤرت ییل اؤقیدیم. اونیویرسیتیت نی – تمامله شیم  بیلناق ، ارمیه  ( عسکرلیک)  خدمتیگه  یوباریشدی . بیر  ییل  خدمت قیلیب«بریدمن» عنوانی بیلن ذخیره گه قیتدیم.

- سؤنگ قه ییرلرده ایشله دینگیز؟

- افغانستان مدنیت مینسترلیگی ولایت مطبوعات بؤلیمیده گزیته – ژورناللر بؤییچه ایشله دیم. انه شو دورده عالی جرگه گه تورلی ملتلردن وکیللر سه یلندی. شو وکیللر اؤز آنه تیللریده  رادیو  ایشیتتیریشلری بیریب  توریلیشی  نی  حاکمیتدن سؤره شدی.

عالی جرگه کینگه شینینگ قراریگه کؤره اؤزبیک، ترکمن، بلوچ، پشه یی و نورستانی تیللریده رادیو ایشیتتریشلری بیریله دیگن بؤلدی. شوندن کیین گینه مینی رادیوگه ایشگه آلیب کیلیشدی و شو پروگرامگه متصدی و آمر  قیلیب  تعیینلشدی . بو ییرده هم ایشنی یؤلگه قؤییش آسان بؤلمه دی. چونکه ، بو تیللر بؤییچه  قابلیتلی،  بیلیمدان کیشیلر دییرلی یؤق ایدی.انچه – مونچه اورینشلردن سؤگ گینه دیکتور« نطاق»، ترجمان ایزلب تاپدیک.

 مین اؤزبیک تیلی ایشیتتیریشلریگه قتنه شر دیم.

اؤزبیک  تیلیده  بیریله دیگن  ایشیتتیریشلر جودده  یخشی  یؤلگه  قؤییلدی. تیز- تیز کلاسیک  ایجادیدن نمونه لر، بخشیلر، شاعرلر مشاعره لرینی تشکیل قیلیب توردیک.

 قؤشیقچی و موسیقه چیلرنی رادیوگه  آلیب  چیقدیک. أفغانستان  نینگ اوزاق – یقین  ولایتلریده  یشاووچیلر بیزگه خط لر یؤلله ب ایشیتتیزیشلریمیزدن  ممنون  ایکنلیکلری نی اظهار قیلردی . شاعرلر و یازوچیلر  اؤز اثرلریدن نمونه لر یوباریب توردی . بیزنینگ  یوتوغیمیزنی ظاهرشاه  عملدارلری ، اونینگ یقین  کیشیلری  کؤرالمه ی قالدی . شولر و باشقه ایچکی دشمنلر بهتان خط لری یؤلله ب، حکومتگه بیزنی یامانله ی باشله دی. بو آره ده  ، ظاهر شاه  پادشاهلیکدن کیتیب، اؤرنیگه محمد داوود تختگه چیقدی. بیر  پادشاه  نینگ  کیتیشی و ایککینچی  پادشاه  نینگ  کیلیشی  مملکتده هیچ قندی اؤزگه ریش صادر قیلمه دی. داوود هم اؤز عمکی سی نینگ ترتیبینی سقله ب قالدی.

- ایشیتتیریشلر تقدیری نیمه بؤلدی؟

- بیز اؤز  ایشیتتیریشلریمیزده  اؤزبیک  ترکمن ملتی نینگ  تاریخده گی و حاضرگی اؤرنی حقیده ،  حقیقتلرنی خلقیمیزگه ییتکزر ایدیک. بو ایسه، محمد داوود طرفدارلریگه یاقمه دی . اولر« سیزلر کمونیستلر طرفدارلریسیز » ،-  بیزنی قاره له دی . خلق بریبیر اؤزبیک ترکمن تیلیده  ایشیتتیریش  بیریلیشی  طلب قیلدی . شونده  اولر باشقه چه یؤل ت اپیشدی.« میلی ایشیتتیریشلرنی دوام ایتتیره بیرینگلر، لیکن ادبی پروگراملرده پشتو، دری یازوچیلر و شاعرلری  ایجادیدن نمونه لر بیریب بارینگلر. کنسرتلر هم شو تیللرده بیریلسین» ،- دییشدی. بیز شونده ی هم  قیلدیک . بیراق بو  ایشیتتیریشلریمیز  پادشاه گه یاقمه دی. اول و قتینچه ، سؤنگ  ایسه  بوتونله ی  پروگرامیمیزنی  تؤخته تیب  قؤییشدی . مین  ایسه رادیو نینگ تربیوی پروگراملر « روزنه »  اداره  سیده  ایشله ی  باشله دیم . ثور  انقلابی دن  کیین محلی  ایشیتتیریشلر کینگه یتیریلگن حالده باشلندی.اؤزبیکچه و ترکمنچه  دستوری  نینگ هر  بیری بیر ساعتدن و باشقه لری ایسه ، یریم  ساعتدن ایفیرگه  اوزه تیله باشله دی.

 - فیض الله ایماق بیلن صحبتیمیز دوام ایته دی.

جان  و  دلنی  عاقبت   یؤلینگده   قربان   ایله دیم

کؤز یاشیمنی  سر بسر ، بغریم  کبی قان  ایله دیم

ناله  ی   زاریم  مینی ،  بارور  فلک لر  قاشیگه

لیک ایشیتمه یسن  جفاجو  شونچه  افغان ایله دیم

استخوانیمدن   قلم   ایله ب ،  یوره ک  قانی بیلن

عرض  حالیمنی   یازیب   تقدیم  سلطان ایله دیم...

بو مصرعلر فیض الله نینگ ایجادیدن نمونه. بو غزلنی شونده ی معیاریگه کیلتیریب ، وزن و جمله لرنی دانه - دانه قیلیب اؤقیدیکه، ایشیتگن قلبلرنی لرزه گه سالدی.مین شاعر هم ، نطاق هم ایمسمن. اما، سطرلر آهنگی، کوچلی  . اونینگ دردی سیزیلیب توره دی. نیگه؟ نیمه اوچون؟

 

مشقتلی حیات یؤللرینی فیض الله اؤز کؤزی بیلن کؤریب، آچ – نهار اؤلگن آدملرنینگ گواهی بؤلگن او . درد و الم سطرلر گه کؤچگن...

  -۱۹۷۸ ییلی  مینی محلی پروگراملر رادیو سیگه ایشگه دعوت قیلیشدی. باشیم آسمانگه ییتگنده ی بؤلدی. اؤزبیک پروگرامی، همده ترکمن و باشقه محلی پروگراملر قیته دن  باشلندی. دستله ب پروگراملر مدیری، پروگراملر ایشیتتیریش بؤلیمی باشلیغی نینگ معاونی وظیفه لریده ایشله دیم. کیین باش محررلیک ، بیر وقت نینگ اؤزیده ایسه نطاقلیک هم قیلدیم.        

                             ایسکی توزوم اسارتی

۱۹۵۵ ییل. بیز اوچون اینگ آغیر ییل بؤلدی. اندخوی آسمانی نینگ بولوتلری قباغینی سالگن کون. هلی هنوز کیچه کیده ی ایسیمده. قربان عیدیگه همه تیارگرلیک کؤرماقده. عرفه آقشامی. بو کون – همه تیریکلر اوییده بؤلیشی کیره ک . اؤتکن – کیتگنلر یاد ایتیله دیگن کون حسابلنه دی، بو کون.

 

 بیز یاش ایدیک. آته م اوچ – تورت کون اویده یؤق ایدی. آنه مدن « آته م قه ییرده؟» ،- دیب سوره یمن. آنه م ایسه « آولگه کیتگنلر»،- دیب بیزنی آوته دیلر.

 

... غیره – شیره پیت ایدی. آته م زولانه سی بیلن حولیگه کیریب کیلدیلر. چاپقیله ب اوکه م و مین آته مگه تشلندیک. رنگلری بیر حالده بؤلسه ده، بیزنی بغریگه باسیب یوزلریمیزدن اوپه باشله دیلر. آنه م حولی ایته کیده سیگیر ساغه یاتگن ایکنلر. آته منینگ آوازینی ایشیتیب یوگوریب کیدیلر. آته م بیلن سؤره شدی.آته م ایسه تنیش تیمیرچی اوسته نی ایتیب کیلیشی نی آنه مگه ایتدی. تیمیرچی کیلیب آته م نینگ زولانه سینی ( زولی – آیاق کیشه نی) آچدی. شو کیچه آته م اویده تونه دیلر. ایرته بیلن ینه تیمیرچی اوسته کیلیب، کیشن نی آته منینگ آیاغیگه سالیب قؤیدی. آته م ینه اویدن چیقیب کیتدیلر. عید هم اؤتدی. بو آره ده آته م ینه اویگه قه یتیب کیلدیلر. ایندی آته منینگ آیاغیده کیشه نی یؤق ایدی.یاشلیکده گی بیلگه نینگ تاشگه ، کتته لیکده ایسه، سوو گه یازیله دی دیگه نی راست ایکن. اؤشه ییللرده گی واقعه لر مییه مده قتتیق اؤرنه شیب قالگن ایکن . همه سی آلدیمده تورگنده ی . خوددی اؤشه کونلرنینگ بیری ایدی. آته م کؤچه دن شاشیلیب کیلدییو، آنه مگه « تیز جای سالیب بیمارگه اؤخشه ب یات» دیدیلر.آنه م ایندی جای قیلیب یاتگن هم ایدی، بیر افغان داکتری حولیمیزگه کیریب کیلدی. آته م اونگگه آنه منی کؤر ستدی. سؤنگ دیوارده آسینلیق تورگن بساطیمیز- کتته افغان گیلامینی( قالین) آلیب اؤره دیلر. یخشیله ب باغله ب داکترگه بیردیلر. بو واقعه لر کؤز اؤنگیمده صادر بؤلگن بؤلسه ده ، اونینگ ماهیتینی بیلمسدیم. اما ... آره گه ساووقلیک توشدی. کؤپ هم اؤتمسدن آته م عالمدن اؤتدیلر. بیز یالغیز قالدیک...

 

آته م واقعه سینی اونیویرسیتیتی نی تمامله گن ییلیم آنه م حکایه نی قیلیب بیردیلر.کولیب،- دیدیلر بیر کون آنه م. آتنگ « جای سالیب یاتگین » - دیگنده مین یاتدیم. سین بؤلسه مینی کؤریب« نیگه یاتیبسیز؟ »،- دیب سؤره دینگ. مین« جیمگین» دیسم ، سین قولاق سالمه یسن. یاش باله ایدینگده، هیچ نرسه دن خبرینگ یؤق ایدیده . اؤشه پیتلرده آتنگ بیر نیچه بار اؤزبیکستانگه تجارت اوچون باریب کیلگن ایدی. او ییرده گی اؤزبیکلر حیاتینی بو ییرده گی لرگه ایتگن ایکن. بونی ایسه، پادشاه قبیلیده گیلر ایشیتیب، عملدارلرگه ییتکزگن. آته نگنی قیزیللر یعنی ساویت اتفاقی نینگ جاسوسی صفتیده عیبله ب قمه شگن ایکن همده اونی عایله سی بیلن بیرگه ، چقمه – چقور« چخانسور» ولایتیگه سورگین قیلیشگه قرار چیققن ایکن . شونده ،آته نگ ایسه « حاضرچه عیالیم آغیر کسل ، ساغه ییب کیتگندن سؤنگ کیته میز» ،- دیگن بهانه بیلن مینی داکترگه کؤرستدی و آخری قالینچه بیریب قوتیلدی.اما قماقده بیچاره نی کؤپ اورگن ، قیینه گن ایکن. حقیقت نی ایته من دیب ، بیچاره قیینه لیب اؤلیب کیتدی.آته لرینگ جودده هم آق کونگل حلال انسان ایدی، - دیدیلر آنه م .

 

دردیم بلند. آته دن یتیم قالدیک. مینینگ حیاتیم قیینچیلیکلرگه « بای» بؤلدی. اوقیدیم، سوادخوان بؤلدیم. اما، اوکه م محمد الله آنه مگه کومکشدی. مینگگه اوقیش اوچون یاردم قیلدی. مال باقدی، اوراق اؤردی.اولغه یگنده اونی ارمیه « عسکرلیک» گه آلدی. خدمتدن بؤشه تیشمه دی. او نجارلیک کسبینی ایگلله دی. افغانستان فنلر اکه دیمیه سی نینگ « چارصد بستر» شفاخانه سیده ایشلر ایدی. شرایط نهایتده آغیر. قیش آیلری نینگ بیریده تاش کومیر گازیدن وفات ایتدی. کابلدن اوکه م نینگ جسدی نی اندخویگه – آنه م آلدیگه آلیب کیلدیم. باشیمیزگه آغیر مصیبت توشدی. آنه م داد سالیب ییغله دیلر. مین آنه م نینگ یالغیز فرزندی بؤلیب قالدیم.

 

            

۲۴ - یاشده جهاننی ترک ایتگن محمد الله                            

             فن فدایی سی

اؤزبیکستان حقیده کؤپ ایشیتگن من. سواد خوان بؤلگه نیمدن کیین   اؤزبیکستانگه عاید کؤپله ب کتابلرنی اوقیدیم.« آیدین » گزیته سی بیلیملریم قاموسی بؤلدی. اونینگ صفحه لریدن اؤزبیکستان ینگیلیکلری نی اؤقیب بارر دیم. لیکن شو بیلن بیرگه جمهوریت رادیو سی نینگ « وطنداش»  ایشیتتیریشلرینی  هم  منتظم  ایشیتیشگه  حرکت  قیلردیم . ۱۹۷۹  ییل  که

« وطنداش» نینگ « اؤزبیکستان حقیده نیمه لرنی بیله سیز؟» سیرتقی مسابقه سیده قتنه شیب بیرینچی اؤریننی ایگلله دیم. ۱۹۸۰ ییلی بو نشریات نینگ رسمی دعوتیگه کؤره اؤزبیکستانده میهمان بؤلد یم. مینگ بار ایشیتگندن کؤره، بیر بار کؤرگن افضل دیگنلری راست ایکن. بو ییرده گی آدملر حیاتیده، تورموش طرزی افسانوی « باغ ایره مگه» اؤخشب کیتدی. شو شو اؤزبیکستان نینگ آشفته سی بؤلیب قالدیم. بختیمدن اؤرگیله یکه، مینی ۱۹۸۲ – اینچی ییلده تاشکینتکه بیر ییللیک اؤقیشگه یوباریشدی. مین لنین(  حاضرچه اولوغبیک ) نامیده گی تاشکینت دولت دارالفنونی نینگ ژورنالیستیک فاکولته سی« رادیو – تلویزیون» شعبه سیده تدقیقاتچیلیک ایشینی باشله دیم. بو علم در گاهیده مینگگه فیلولوجی فنلری نامزدی، داتسینت انور کریموف یقیندن یاردم بیردی. مینی نشریاتلر بیلن باغله دی. کؤپله ب مقاله لریمنی اؤزبیکستان نینگ مطبوعاتیده اعلان قیلدیردی. تاشکینت دولت اونیویرسیتیتیده « افغانستان مطبوعاتی » دیگن موضوعده کؤرکزمه تشکیل قیلدیم . بو کؤرکزمه نی طلبه لر هم ، پروفیسور و اوقوتوچیلر هم کؤریب ، یخشی فکرلرینی مطبوعات آرقه لی بیلدیریشدی.

بو مینینگ  دولتیم ، خلقیمگه ، مینگگه حرمت رمزی بؤلدی. بو وقتلرده اونیویرسیتیت نینگ شرق فاکولته سیده دری تیلی و ادبیاتیدن هم درس اؤتدیم.

اؤزبیکستانده میندی کمبغل نینگ فرزندیگه کتته اعتبار قیلیندی. همیشه ، همه جایده یاردم کؤرستدیلر، مصلحتلرینی دریغ توتیشمسدی. بختیم آچیلیب ، یؤلیم روان بؤلدی . بو آمدیم کولیب باققه نی بؤلدی.

 ۱۹۸۳ –  ییلی تاشکینت دولت اونیویرسیتیتی فیلولوجی فاکولته سی فولکلور شعبه سیگه اسپیرانتوره گه قبول قیلیندیم.

-          سیز خلق آغزه کی ایجادیگه قیزیقنسیزمی؟

نیگه بو ساحه گه یؤل آلدینگیز؟هه، یاشلیگیمدن اؤزبیک خلق داستانلرینی کؤپ تیگله گنمن. کیینچه لیک ایسه ، بو باره ده ایشیتگنلریمنی دفترلرگه توشیریب یوردیم. لیکن فن دوکتوری بؤله من دیب هیچ هم اؤیله گن ایمسدیم. بخت دیگه نی غایبدن کیلمس ایکن. مشقتلی محنت البتته هر بیر انسانگه بخت یره ترکن. بونی حیاتیم یؤلی کؤرسه تیب توریبدی.

 قنده ی موضوعده ایش آلیب باردینگیز؟

 تدقیقات ثمره سی نیمه لردن عبارت بؤلدی؟

-        اولم بار علمی ایشیمگه اونیویرسیتیت پروفیسری ، محمد نادر سعیدوف رهبرلیک قیلدی. مین« افغانستانلیک اؤزبیکلرنینگ خلق قؤشیقلری» دیگن موضوع اوستیده تدقیقات ایشلری آلیب باردیم. بو باره ده افغانستانده یشه یاتگن اؤزبیکلر آره سیده کؤپله ب بؤلیب، خلق قؤشیقلرینی تؤپله دیم. بولر اساسیده بیر قنچه علمی مقاله لر اعلان قیلدیردیم. ۱۹۸۰ – اینچی ییلده کابلده اؤزبیک تیلیده، دری ترجمه سی بیلن بیرگه لیکده ، « خلق در دانه لری» دیب ناملنگن کتابیم چیقدی. اوشبو کتابنی کینگه یتیریلگن حالده اؤن باسمه کاغذ ده « خلق دردانه لری» نامی بیلن تاشکینتده گی غفور غلام نامیده گی ادبیات و صنعت نشریاتیده ۱۹۸۶ – اینچی ییل چاپ ایتیلدی. بو کتاب افغانستان  جمهوریتی نینگ « خوشحال خان ختک» ناملی مکافاتیگه سزاوار بؤلگن. اسپیرانتوره ده بؤلگه نیمده ، اؤزبیکستان رادیو تلویزیونی، گزیته و مجله لریده قتنشه شیب توردیم. کؤپ گینه مقاله لریم اؤزبیک همده روس تیللریده مطبوعاتده اعلان قیلیندی.شونینگ دیک روس یازوچیلری ماکسیم گورکی و و. شکایف نینگ «پادو» و «شربت توس» ناملی داستانلرینی اؤزبیک تیلیدن ، دری تیلیگه ترجمه قیلدیم. بو کتابلر غفور غلام نشراتیده چاپ ایتیلدی.

نتیجه

   

 باغبان نیت قیلیب میوه لی کؤچت ایکه دی. تون و کون ، قیشین – یازین اونی پروریشله ب ، حاصلگه  کیریته دی . میوه سینی قاقیب کؤرگندن سؤنگ ، قیلینگن محنت نینگ نتیجه سی بهرمند بؤلیب سویونه دی. فیض الله ایماق هم اوزاق ییللیک محنتیگه یقینده یکون یسه دی.

اؤزبیکستان  فنلر ا که دیمیه سی  پوشکین  نامیده گی  تیل  و ادبیات  اینستیتوتی  نینگ  کینگه  یتیریلگن  علمی  ساویتیده دیسرتیتسیه حمایه قیلدی . اونینگ  علمی  ایشیگه اؤزبیکستانده خدمت کؤرستگن فن اربابی، فیلو لوجی فنلری دوکتوری ، پروفیسور نتن مله یف ، عبدالقادر هییت محمدوف ، محمد یعقوب قؤشجانوف، عزت سلطان ، بهادر سریمساقوف، توردی میرزایف لر کتته بها ٔ بیریشدی.

تدقیقات نتیجه سی یامان بؤلمه دی. بیر آوازدن فیض الله ایماققه – فیلولوجی فنلری نامزدی (دوکتوری) دیگن علمی عنوان بیریلدی.

   افغانستانده یشه یاتگن اؤزبیکلردن فیض الله ایماق بیرینچیلردن  بؤلیب  فولکلور ساحه سیده ، عالملیک  عنوانیگه  میسر بؤلدی ، - دیدی پراورد سؤزگه چیققن  پروفیسر عبدالقادر هییت متوف. دیمک ،  فیض الله ایماق  بیرینچی  قلدیرغاچلردن بؤلدی. اونی آلقیشله سک ارزیدی.

 

مین ، - دییدی دوکتور فیض الله ایماق ، اؤزبیکستاندن ، تاشکینت نینگ عالملریدن منتدارمن.  بو ییرده علمی ایشیم اوچون برچه قؤله یلیکلر یره تیب بیریلدی. عایله م بیلن تاشکینتده یشه ب توریبمن. حاضرچه « رادوگه »نشریاتیده ترجمان بؤلیب ایشله یپمن. بو نشریات مینگه  تاشکینت نینگ اینگ گوزه ل چیلانزار دهه سیده اوچ خانه لی اوی بیریشدی. عمر یؤلداشیم انابت ایماق تاشکینت دارالفنونی نینگ ژورنالیستیک فاکولته سیده تعلیم آلیه پتی. فرزندلریم- یلدا، محمد بابر  تاشکینتده گی ۱۸۸ – اینچی  مکتبده   اوقیشیپتی . کیچیک  اؤغلیم  علیشیر ایماق  تاشکینتده  تولد  تاپدی . بیر  سؤز  بیلن  ایتگه  نیمده اؤزبیکستان مینینگ ایککینچی یورتیم بؤلیب قالدی. اونینگ مهربان ، میهماندؤست خلقیدن بیر عمر قرضدارمن. بو ییرده آلگن بیلیملریمنی وطنیمگه بارگچ ، خلقیم نینگ بخت – سعادتی یؤلیده صرفله یمن دیب ایشانچ بیلدیره من.

                                    

                                    آخرگی سؤز

   

    دؤستلیک رشته لری  باغلندی. أفغانستان – اؤزبیکستان ، بیر کتته دریا نیگ  ایککی ساحلیده جایلشگن یورت. جیحون نینگ سووینی بیزهم ، اولر هم ایچه دی . بیز تینچ یششنی ایسته یمیز. یان قؤشنیمیز بؤلگن افغانستانلیکلر هم آسایشته لیک ایسته یدی. دیمک ، یاش عالم دوکتور فیض الله ایماق شو ایککی یورت وکیلی. او بار بیلیمی  تینچلیک یؤلیده، خلق معمور چیلیگی یؤلیده صرفله یدی.

    ـ مین تینچلیک فرزندی بؤلیب قالیشنی خواهله یمن. دؤستلیک رشته لری مینینگ قانیمدن  فرزند لریمگه اؤته دی. مین خلق فرزندی بؤلیب قاله من. شو ایزگو- نیت  یؤلیده یشه ب ، ایشله یویره من ،- دییدی آخرگی سؤزینی یکونلر ایکن فیض الله ایماق.

                        حمید حبیب الله یف،

        اؤزبیکستان ژورنالیستلر اویوشمه سی اعضاسی ،

 

                          سعید الله مؤمنوف ،

                      « آیدین » گزیته سی خبرنگاری

            تاشکینت شهر، اؤزبیکستان ریسپوبلیکه سی

      (۱۹۸۶ =۱۳۶۵  انچی ییل )                 

ایسلتمه:

مذکور مصاحبه ، ۱۳۹۳ – اینچی  ییلده « غضنفر بنیادی » تمانیدن کابل شهریده باسیلیب چیققن دوکتور ایماق نینگ  دل سؤزلری ( سوز دل ) کتابیدن اقتباس قیلیندی .

 

امان معاشر ژور نالیست آزاد