بنیاد فرهنگی آغا خان به موسیقی سنتی افغانستان کمک میکند

محمود منجم زاده برلین آلمان

آیا واقعا موسیقی سنتی افغانستان رو به فراموشی است ؟

برای نگهداشت موسیقی محلی افغانستان بنیاد فرهنگی آغا خان که یک نهاد  فرهنگی غیر دولتی میباشد جهت حراست از موسیقی سنتی افغانستان دست به ایجاد کلاس های موسیقی در چند شهر افغانستان منجمله ولایت هرات زده است که در این کلاس ها موسیقی از قبیل  رباب ، طبله و دوتار هارمونیه وسایر آلات موسیقی محلی تدریس میگردد .

این کلاس ها دریکی ازمحلات شهر کهنه هرات که قدامت زیاد تاریخی دارد و توسط همین بنیاد به سبک معماری قدیم ترمیم شده است ، فعالیت میکند .

 بنیاد فرهنگی آغا خان دراین زمینه فعالیت خود را از سال 2006 در ولایت هرات آغاز نموده است .آقای حفظ الله حکیمی مدیرآموزشگاه موسیقی سنتی درهرات راجع به چگونگی کلاسها چنین میگوید تشویق فرا گیری موسیقی محلی افغانستان یکی از پروگرام های مرکز فرهنگی بنیاد آغا خان میباشد که در سال 2004 میلادی در شهر کابل فعالیت خود را آغاز کرد و بعدا درسال 2006 میلادی این پروژه نیز به ولایت هرات گشترش یافت .

من  دراکتبر سال 2009 در ولایت هرات سری به  آموزشگاه  موسیقی  سنتی زده و پس از صحبت با مسؤلین و استادان  این آموزشگاه این گزارش را تهیه نمودم .

آموزشگاه موسیقی سنتی که درهرات ایجاد شده با تلاش مسؤلین تعدادی ازاستادان موسیقی محلی هرات را استخدام نموده است تا این هنر باستانی را به شاگردان که درسنین مختلفی مباشند آموزش بدهند .

از جمله استادان موسیقی و خواننده گان محلی هرات نیز یکی  استاد محمود خوشنواز میباشد که در بین مردم هرات از شهرت خوبی برخوردار میباشد و سالهاست با برادران خود به نواختن آلات موسیقی محلی هرات میپردازد و شاگردان زیادی را در آواز خوانی و نواختن  هارمونیه تربیه نموده ویکی از آهنگ های مشهور او ( سر پل مالان دختری دیدم ) میباشد .

او نیز از مدت سه سال است در این آموزش خواندن و نواختن هارمونیه را  به نوجوانان درس میدهد و به گفته او تا حال ده ها شاگرد از این آموزشگاه فارغ شده اند .

نجیب الله عزیزی در این آموزشگاه به تدریس رباب مشغول است او میگوید جوانان زیادی به نواختن رباب علاقه دارند ، رباب ازجمله آلات موسیقی میباشد که جوانان وحتی بزرگسالان به آن عشق و علاقه ای زیادی دارند  آقای نجیب الله عزیزی میگوید سال گذشته بیش از 35 نفر به آموختن رباب پرداخته و آنرا تا اندازی فرا گرفته اند که میتوانند ازآن استفاده کنند وی اضافه میکند فراگرفتن رباب مستلزم وقت بیشتری میباشد .

درکلاس طبله  جوان 13 ساله را دیدم که از روی نوت طبله مینواخت این جوان که جواد نام دارد و 13 ساله میباشد او میگوید من ازسن 7 ساله گی به فرا گرفتن هنر طبله آغاز نموده اینک هشت ماه میشود در آموزشگاه موسیقی هرات نواختن طبله را  دنبال میکنم .

 

از استادان شناخته شده موسیقس سنتی درهرات میتوان ازمرحوم غلام محمد عطایی رباب نوازمشهور  افغانستان  نام برد که ازشاگردان ممتاز مرحوم استاد محمد عمر رباب نواز نام دار افغانستان بوده است غلام محمد عطایی به سن 50 سالگی چهار سال قبل در هرات فوت نمود از او پسری مانده که هنر رباب نواختن را نزد پدرش فراگرفته است و فعلا درفرانکفرت  آلمان زندگی میکند .

همچنین میتوان ازاستاد کریم  دوتار ، رباب و طبله نواز مشهورهرات نام برد استاد کریم سال ها در کنار مرحوم استاد محمد عمر رباب مینواخت وسال ها در رادیو افغانستان درکابل مشغول نواختن رباب و دوتار بود او نیزاز طریق بنیاد آغا خان مشغول تدریس کلاس های موسیقی محلی درهرات  میباشد .

محمد رحیم خوشنواز نیز از رباب نوازان مشهور افغانستان است که هنوز هم درهرات زندگی میکند و شاگردان زیادی تربیت نموده است او چندین بار به کشورهای اروپائی لندن ، هالند و آلمان کنسرت های داشته است پسر بزرگش که بیش از30 سال سن دارد و خوب رباب مینوازد درهرات زندگی میکند. دراین جا باید ازهنرمندان مشهوروسابقه دارهرات آقایان گدا محمد دوتار نواز و بلبل زیربغلی نواز هرات نام برد.اگر بخواهیم نام تمام هنرمندان موسیقی محلی هرات را بنویسم دراین نوشته نمیگنجد.

استادان موسیقی سنتی افغانستان در چند سال اخیر تلاش های برای زنده نگهداشتن موسیقی سنتی افغانستان انجام داده اند بقول آقای محمود خوشنواز این تلاش ها زمانی حساس تر میشود که موسیقی محلی هرات کمتر در محافل  عروسی ها و دیگر محافل خوشی به نظر میرسد و جای آنرا مویسقی بسیار بلند و الکترونیک گرفته که صدای خواننده کمتر شنیده میشود و در این سر وصدا ها هنر و اصالت یک خواننده کمتر مجسم میردد  ولی این موسیقی هم علاقمندان خود را دارد .

محمد رحیم خوشنواز میگوید تسلط طالبان در افغانستان ضربه محکمی بر موسیقی و هنرمندان افغانستان وارد آورد در هیچ دوره ای موسیقی چنان به خطر نابودی قرار نگرفته بود و هنرمندان افغانستان تحت اذیت و فشار و تبعید گرار نگرفته بودند .

گرچه درهرات کلاس های موسیقی شخصی نیز وجود دارد که جوانان پسرودختر با علاقه خاصی به  فراگرفتن موسیقی محلی میپردازند همچنین آقای استاد جواد تابش نیز کلاسهای موسیقی  در هرات تآسیس نموده است  ولی بنیاد آغا خان درگسترش موسیقی سنتی  روم مهمی را ایفا میکند .

موسیقی محلی هرات به گفته مردم این خطه از اصیل ترین  و مردمی ترین موسیقی های محلی افغانستان  است ، که تا اندازی ای اصالت خود را حفظ نموده است .

موسیقی محلی هرات تنها به معدودهای هرات منحصر نمی شود بلکه در بخشی از شرق ایران نیز تاثیر گذار بوده است .

این گزارش با مصاحبه ها و نواختن موسیقی محلی هرات ازطریق رادیو صدای آلمان نشر شده است.