سلمان رشدی، رماننویس متولد هند، که لحظاتی پیش از شروع سخنرانیاش در نیویورک هدف حمله با چاقو قرار گرفت، به دلیل فعالیتهای ادبی که پنج دهه ادامه داشته، تهدید به مرگ شده بود.
بسیاری از کتابهای این مرد ۷۵ساله که لقب «سر» یا شوالیه بریتانیا را دارد، به شدت موفقیتآمیز بوده و دومین رمانش به نام بچههای نیمهشب برنده جایزه بوکر در سال ۱۹۸۱شده است.
اما چهارمین رمان او به نام آیههای شیطانی در سال ۱۹۸۸میلادی بود که به عنوان بحث برانگیزترین کتابش در سطح جهانی آشفتگی بیسابقهای ایجاد کرد.
رشدی پس از انتشار این کتاب با تهدید مرگ مواجه شد و مجبور شد مخفی شود. دولت بریتانیا او را تحت حفاظت پلیس قرار داد.
به دنبال این تهدید به مرگ بریتانیا و ایران روابط دیپلماتیک خود را قطع کردند؛ اما در سراسر جهان غرب، نویسندگان و روشنفکران تهدید آزادی بیان را که ناشی از واکنش مسلمانان به این کتاب بود، محکوم کردند.
فتوا یا فرمان قتل سلمان رشدی را یک سال بعد از انتشار کتاب، آیتالله روحالله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۸۹صادر کرد.
کتاب آیههای شیطانی که سال ۱۹۸۸منتشر شد، غوغایی به پا کرد که سابقه نداشت
سلمان رشدی دو ماه قبل از استقلال هند از بریتانیا در بمبئی به دنیا آمد.
در ۱۴سالگی به یک مدرسه راگبی در انگلستان فرستاده شد. او بعدها مدرک افتخاری تاریخ را از دانشگاه کینگز کالج کمبریج گرفت.
شهروند بریتانیا شد و اعتقادات اسلامی را کنار گذاشت. مدت کوتاهی به عنوان بازیگر کار کرد - و در گروه تئاتر دانشجویان کمبریج بود- و در زمانی که رمان مینوشت به عنوان نویسنده متون تبلیغاتی هم کار میکرد.
اولین کتابش به نامگریموس موفقیت چندانی برایش نیاورد هرچند منتقدان او را به عنوان نویسندهای با تواناییهای بالقوه تشخیص دادند.
پنج سال طول کشید تا رشدی کتاب دوم خود به نام کودکان نیمهشب رابنویسد که در سال ۱۹۸۱جایزه بوکر گرفت. کتاب مورد استقبال فراوان قرار گرفت و نیم میلیون نسخه فروخت.
بچههای نیمهشب درباره هند بود اما سومین رمانش به نام شرم در سال ۱۹۸۳درباره پاکستان بعد از جدایی از هند است. چهار سال بعد، رشدی کتاب لبخند یوزپلنگ را نوشت که درباره سفر به نیکاراگوئه است.
سپتامبر ۱۹۸۸کتابی که زندگیاش را به خطر انداخت، به نامآیههای شیطانی منتشر شد. داستان سورئال و پستمدرن که باعث خشم سراسری در میان مسلمانان شد. مسلمانانی که محتوای کتاب را کفرآمیز میدانستند.
هند اولین کشوری بود که این کتاب را ممنوع کرد؛ به دنبالش پاکستان و بعد بعضی دیگر از کشورهای مسلمان و آفریقای جنوبی کتاب را ممنوع کردند.
رمان در بسیاری از محافل ادبی مورد تحسین قرار گرفت و برنده جایزه ویتبرد شد. اما همزمان واکنشها به کتاب شدت گرفت و دو ماه بعد اعتراضهای خیابانی هم شدیدتر شد.
معترضان کتاب سلمان رشدی در پاریس، فوریه ۱۹۸۹
مسلمانان آن را توهین به اسلام میدانستند. آنها اعتراض داشتند از جمله به دو روسپی که در کتاب نام همسران محمد، پیامبر اسلام، بر آنها گذاشته شده بود.
عنوان کتاب به دو آیهای اشاره دارد که پیامبر اسلام از قرآن حذف کرده است زیرا اعتقاد داشته که آنها از شیطان الهام گرفته شده است.
ژانویه ۱۹۸۹مسلمانان در شهر بردفورد در مراسمی نسخهای از کتاب را آتش زدند و فروشگاه دبلیواچاسمیت در بریتانیا توزیع کتاب را متوقف کرد. رشدی اتهام کفرآمیز بودن کتاب را رد میکرد.
در فوریه تعدادی در تظاهرات ضد سلمان رشدی کشته شدند، در تهران به سوی سفارت بریتانیا سنگ پرتاب شد و برای سر او جایزه تعیین کردند.
در همین حال در بریتانیا بعضی رهبران مذهبی خواستار میانهروی شدند در حالی که بعضی دیگر از آیتالله خمینی حمایت کردند. آمریکا، فرانسه و سایر کشورهای غربی حکم تهدید مرگ را محکوم کردند.
رشدی که آن زمان با همسرش و تحت حفاظت پلیس در مکانی مخفی زندگی میکرد، تاسف عمیق خود را از ناراحتی که برای مسلمانان ایجاد کرده، ابراز کرد اما آیتالله فرمان خود برای کشتن نویسنده را دوباره اعلام کرد.
به دفاتر انتشارات وایکینگ پنگوئن در لندن حمله شد و دفتر این انتشارات در نیویورک نامههای تهدید جانی دریافت کرد.
اما کتاب در دو سوی اقیانوس آتلانتیک پرفروشترین شد.
کشورهای جامعه اقتصادی اروپا (بازار مشترک) از تظاهرات اعتراضی علیه واکنش افراطی مسلمانان حمایت کردند و همه به طور موقت سفرای خود را از تهران فراخواندند.
- آخرین فتوا؛ 'آیههای شیطانی' و سلمان رشدی سی سال بعد۲۵بهمن ۱۳۹۷ - ۱۴فوریه ۲۰۱۹
- 'سلمان رشدی نسل من را افراطی کرد'۲۸بهمن ۱۳۹۷ - ۱۷فوریه ۲۰۱۹
- سلمان رشدی: از نوشتن آیات شیطانی پشیمان نیستم۲۰مرداد ۱۴۰۱ - ۱۱اوت ۲۰۲۲
مردی که نقاب سلمان رشدی دارد در بمبئی هند در سال ۲۰۰۴روی کاغذ نوشته: رشدی باید به دار آویخته شود
اما نویسنده کتاب تنها کسی نبود که به خاطر محتوایش فرمان مرگ گرفت.
مترجم ژاپنی آیات شیطانی در ژوئیه سال ۱۹۹۱در دانشگاهی در شمال شرق توکیو کشته شد.
پلیس اعلام کرد که هیتوشی ایگاراشی، مترجم و استادیار ادبیات تطبیقی، بعد از چند ضربه چاقو در راهروی بیرون دفترش در دانشگاه تسوکوبا رها شده بود.
اوایل همان ماه اتوره کاپریلو، مترجم ایتالیایی کتاب در آپارتمانش در میلان با چاقو زخمی شد و البته جان سالم به در برد.
ایران از سال ۱۹۹۸حمایت رسمی از حکم اعدام - فتوا - سلمان رشدی را متوقف کرده است.
سلمان رشدی به خاطرات تهدیدهای شدید بعد از کتاب آیات شیطانی مجبور شد در خفا زندگی کند
کتابهای بعدی سلمان رشدی یک کتاب برای کودکان به نام هارون و دریای قصهها (۱۹۹۰) و مجموعه مقالاتوطنهای خیالی (۱۹۹۱) و داستانهایشرق، غرب (۱۹۹۴)،آخرین آه مسلمان مغربی (۱۹۹۵)، زمین زیر پاهایش (۱۹۹۹) و خشم (۲۰۰۱) است. او با تئاتر بچههای نیمهشب که سال ۲۰۰۳در لندن روی صحنه رفت، همکاری میکرد.
در دو دهه آخر او داستانهایشالیمار دلقک، افسونگر فلورانس،دو سال هشت ماه و بیست و هشت شب، خانه طلایی و کیشوت را نوشته است.
او چهار بار ازدواج کرده است و دو فرزند دارد. اکنون در آمریکا زندگی میکند و در سال ۲۰۰۷به خاطر خدماتش به ادبیات لقب شوالیه را دریافت کرده است.
در سال ۲۰۱۲کتاب جوزف آنتون: یک خاطره را منتشر کرد که روایت زندگیاش در دوران مناقشهبرانگیز بعد از انتشار آیههای شیطانی است.
ارسالی: محمد اکرم نامی