زعفران ، فرصت ها ، چالش ها ، مشکلات و راه حل ها

مقدمه :

کشور عزیز ما افغانستان جزء مناطق خشک جهان بوده که خشکسالی های مکرر همراه با کمبود آب ، یکی از موانع عمده انکشاف زراعتی و مالداری بحساب می آید ، لذا ضرورت دارد تا جهت کم نمودن اثرات سوء خشکسالی ،پیشگیری از خسارت مالی به دهاقین و بلند بردن عایدات سکتور زراعت در کنار کاشت نباتات مروجه ، نباتات جدیدکه تحمل شرائط خشک اقلیمی افغانستان را داشته باشد نیز معرفی و ترویج گردد که تجارب چند سال گذشته نشان داده که زعفران می تواند یکی ازین نباتات ارزشمند باشد.

قدامت تاریخی موجودیت زعفران طبق شواهد مکشوفه در وطن عزیز ما به حدود 2000 سال میرسد ، هر چند که عده معتقدند افغانستان از جمله مناطق جهان محسوب می گردد که زعفران از آن منشاء گرفته است.

چرا زعفران؟

طبق تحقیقات انجام شده ، طی 3 سال گذشته توسط متخصصین افغانی، امریکائی ، هالندی ، فرانسوی و ایرانی اقلیم و خاک بعضی از نقاط افغانستان مانند هرات بهترین شرائط تولید زعفران را داشته که از هر هکتار حداکثر 31 کیلو گرام و بطور اوسط .67 کیلو گرام زعفران درجه یک که بلند ترین میزان تولید زعفران فی هکتار در جهان می باشد ، تولید شده می تواند با در نظر داشت قیمت یک کیلو گرام زعفران که در بازار داخلی در سال جاری به حدود 2000-3000 دالر بفروش رفته است اوسط درآمد حاصله از یک هکتار زعفران را در حدود 17500دالر در سال محاسبه کرد.

همچنین طبق مطالعات انجام شده در سال 2006 ، در مورد مقایسه در آمد زعفران با دیگر محصولات زراعتی ، نتیجه گیری شد که در آمد زعفران از همه نباتات بیشتر می باشد، بطور مثال در آمد خالص یک جریب تریاک در سال 2006 حدود 800 دالر بود در حالیکه یک جریب زعفران حدود 1000 دالر در آمد خالص داشت و در آمد خالص یک جریب گندم در سال 2004 حدود 60 دالر و در آمد زعفران حدود 560 دالر بود . علاوه بر در آمد زیاد زعفران مزایای دیگری دارد که دهاقین افغانی را به کاشت آن علاقمند و معتقد ساخته است . مثلا عدم ضرورت زعفران به آب و آبیاری در فصل تابستان ، آسانی حمل و نقل به دلیل کم حجم بودن ، امکان انجام 80 فیصد از کارهای برداشت وپروسس توسط زنان و دیگر اعضای فامیل ، ایجاد زمینه کار برای مردم قریه جات در فصل بیکاری (عقرب و قوس) زیرا یک هکتار زعفران 270-250 روز کار نیاز دارد ، مقاومت درمقابل امراض و حشرات و افزایش تقاضای بازار جهانی ، از دیگر مزایای زعفران شمرده می شود.

وضعیت فعلی زعفران در افغانستان :

علیرغم سابقه تاریخی زعفران در وطن عزیز ما ، کاشت زعفران توسط دهاقین از سال 1991 ، زمانیکه مهاجرین افعانی از ایران مراجعت نمودند ، در ولسوالی غوریان آغاز گردید ، اما حمایت از ترویج زعفران و تشویق دهاقین به کاشت این نبات ، بشکل رسمی و بصورت آزمایشی از سال 1998 توسط یک موسسه بین المللی بنام داکار در سطح یک جریب به همراه چهار نفر دهقان در ولسوالی پشتون زرغون شروع و امروز در سطح بیشتر از 7 ولایت و چندین ولسوالی با سطح زیر کشت معادل 306 هکتار(1530 جریب)گسترش یافته و حدود بیشتر از 2500 نفر دهقان به کاشت آن اشتقال داشته و حدود 82620 روز کار، فرصت شغلی ایجاد کرده است.علاوتا سالانه حدود 450 تن علوفه برای حیوانات تولید می گردد .

سطح تولید فعلی زعفران در افغانستان وعمدتاً ولایت هرات در سال جاری حدود 1900 کیلو گرام تخمین زده می شود و امکان انکشاف آن تا سطح 15000 هکتار با تولید حدود 100 تن امکان پذیر بوده که در صورت تحقق می توان حدود 4 ملیون روز کار و مبلغ 130 میلیون دالر امریکائی به اقتصاد دهاقین و در صورت صادرات حداقل 200 میلیون دالر به اقتصاد ملی کمک نماید.

در حال حاضر موجودیت یکباب لابراتوار کنترول کیفیت زعفران ، توزیع 16 دستگاه خشت کن زعفران ، احداث بیشتر از 300 بانک پیاز زعفران ، فعالیت در شرکت خصوصی داخلی در بخش تولید ، پروسس و بازاریابی زعفران ، تاسیس 4 انجمن زعفران کاران مردان و 2 انجمن زعفران کاران زنان ، علاقمندی شرکت های بین المللی ، در امریکا و اروپا برای خرید زعفران افعانی و حمایت جامعه بین المللی از جمله فرصت های طلائی می باشد که در صورت استفاده از آنها دور نمای امیدوار کننده برای انکشاف زعفران در افعانستان به تصویر خواهد کشید.

باتوجه به آنچه ذکر گردید از مسئولین محترم دولت جمهوری اسلامی افغانستان و بخصوص وزارت محترم زراعت بعنوان متولی سکتور زراعت توقع میرود  تا در بخش های ذیل ، جهت رشد و انکشاف زعفران در افغانستان ، همکاری نموده و با اقدام عملی ، زراعت عنعنوی مصرفی ما را به زراعتی اقتصادی و تولیدی مبدل و حمایت همه جانبه خود را انشاء الله عنایت فرمائید.

انکشاف صادرات زعفران

بازار یابی

ارتقاء ظرفیت بندی انسانی و آموزش دهاقین

تحقیقات

 

ـ1 انکشاف صادرات زعفران:

در حال حاضر تعدادی از کمپنی های اروپائی و امریکائی اظهار علاقمندی نموده اند تا زعفران افغانستان را خریداری نمایند اما برای صادرات این محصول باید اقدامات ذیل از طریق دولت محترم صورت گیرد.

ایجاد استاندارد های ملی و بین المللی برای زعفران افغانی.

گرفتن مجوز ( ISO) برای زعفران افغانستان

ایجاد brand یا نشانی یا علامت تجارتی برای زعفران افغانستان به منظور عرضه در بازارهای جهانی

فراهم نمودن تسهیلات برای تولید کنندگان و صادرکنندگان زعفران ،جهت شرکت در نمایشگاه های بین المللی .

ایجاد سیستم قرنطینه نباتی جهت کنترول واردات پیاز زعفران به منظور جلوگیری از ورود پیاز بی کیفیت و آفات و امراض مختلفه زعفران.

ایجاد مراکز پروسس و بسته بندی زعفران در سطح ولسوالی ها و مراکز ولایات مناطق عمده تولید زعفران.

کمک به دسترسی دهاقین به امکانات و تکنولوژی جدید در بخش تولید ، پروسس و بسته بندی زعفران با کیفیت عالی

 

2- بازار یابی :

کمک به تنظیم و انکشاف بازارهای داخلی از طریق:

بلندبردن سطح آگاهی مردم و ایجاد مراکز فروش و نمایشگاه ها

اطلاع رسانی توسط وسائل ارتباط جمعی ( رادیو تلوزیون ها و مطبوعات) در مورد روشهای صحیح  تولید ، پرورش و مصرف زعفران

ایجاد ارتباط با کمپنی های اروپائی و امریکائی از طریق مکاتبات ، برگذاری سمینارها و ورکشاپ ها

 انکشاف ظرفیت ها و آموزش دهاقین

تربیه نیروی متخصص در پوهنتون ها در بخش زعفران

برگذاری ورکشاپ های آموزشی با استفاده از متخصصین داخلی و خارجی زعفران در افغانستان

برگذاری کورس های کوتاه مدت و طویل المدت آموزشی برای متخصصین و اساتید پوهنتون ها در سکتورهای تولید کننده زعفران.

فراهم نمودن زمینه عملی برای آموزش زنان که در تولید و پروسس زعفران فعالیت می نمایند.

بلند بردن سطح دانش و مهارت دهاقین جهت تولید پیاز با کیفیت زعفران ، از طریق انجمن ها و اتحادیه ها و موسسات بین المللی .

 

 

3-تحقیقات :

در حال حاضر متاسفانه هیچگونه طرح تحقیقاتی در مورد زعفران در افغانستان اجرا نگردیده و عموما جهت تولید و پروسس زعفران از نتایج تحقیقات کشورهای دیگر استفاده می شود که طبعا بدلیل تفاوت های جغرافیائی و امکاناتی که آن کشورها دارند ، برای دهاقین ما چندان مفید نیست .

برنامه ریزی و کمک به  اجرای طرح های تحقیقاتی در مورد نیازهای اگرونومیکی ، آفات و امراض ، مسائل اقتصادی ، تاثیرات اجتماعی ، بازاریابی ، پروسس و بسته بندی زعفران از طریق پوهنتون ها و فارمهای تحقیقاتی دولتی ، شرکت ها ی خصوصی و حتی انجمن های زعفران کاران

 

4-همکاری و هماهنگی:

اخیرا کمیته ملی هماهنگی و انکشاف زعفران در سطح وزارت محترم زراعت با عضویت نمایندگان وزارت خانه های مختلف و موسسات بین المللی و نمایندگان زعفران کاران و متخصصین تشکیل گردیده که متاسفانه غیرفعال می باشد که امید است در جهت فعال ساختن کمیته مذکور اقدامات اساسی صورت گیرد.

ایجاد دیپارتمنت زعفران در وزارت محترم زراعت جهت کمک به حل مشکلات تولید و انکشاف زعفران در افغانستان ضروری به نظر می رسد.

ایجاد سیستم قرضه از طریق بانک های دولتی یا خصوصی یا موسسات بین المللی در حمایت از دهاقین زعفران گام مهم و شایسته به شمار می آید.

از آنجائیکه زعفران یک نبات چتد منظوره می باشد لذا ضرورت دارد تا همه وزارت خانه ها خصوصا وزارت های محترم زراعت ، تجارت ، احیا و امکشاف دهات ، مبارزه با مواد مخدر ، صنایع ، صحت عامه ، اقتصاد و مالیه در هماهنگی و تفاهم کامل در انکشاف زعفران در افغانستان همکاری نزدیک داشته باشند.

محمد هاشم اسلمی

هرات افغانستان